Perspectief 2021-51

46 Pfrof. Dr. Marcel Sarot Perspectief religieuze en intellectuele openheid en nieuwsgierigheid, en juist die zijn van groot belang in de oecumene. Daarom is het niet zo verbazingwekkend dat ook nu nog, nu ‘bekerings- apostolaat’ als doel van oecumene not done is, de oecumene en ook de oecumenische contacten deels worden gedragen door theologen die zelf ergens in hun leven de overstap van één traditie naar een andere hebben gewaagd. Een aantal van hen heeft ontegenzeg- lijk grote verdiensten voor de oecumene. Toch, zo zou ik mede op grond van de lezing van Willebrands’ levensverhaal zeggen, kleven er ook schaduwzijden aan deze gegroeide praktijk. Enkele van die schaduwzijden wil ik hier benoemen. Allereerst wil ik opmerken dat de overstap van de ene kerk naar de andere principieel op gespannen voet staat met de ide- alen van de oecumenische beweging. De oecumenische beweging is er immers op uit de zichtbare verdeeldheid van de christelijke kerken – die de zendingsopdracht van de kerk in de weg staat, hetgeen de reden is dat de oecumenische beweging is voortgekomen uit de zendingsbeweging 15 – om te zetten in zichtbare samenwerking en uiteindelijk eenwor- ding. ‘Dort, wo die Spaltung des einen Leibes Christi nicht mehr als Ärgernis empfunden wird und keinen Schmerz me hr auslöst, dort macht sich die Ökumene selbst überflüssig.’ 16 Zij die van de ene christelijke kerk naar de andere overgaan, maken weliswaar duidelijk dat zij in staat zijn om ook buiten de grenzen van de eigen kerk de Heilige Geest aan het werk te zien; dit geheel in overeenstemming met de leer van Vaticanum II (UR 3; cf. UUS 11 – 12, 15). Zij ontlenen aan dit inzicht echter niet de motivatie om onvermoeibaar te ijveren voor samenwerking en eenwording, maar zien zich op enig moment in geweten genoodzaakt de overstap te wagen naar de andere kant van de scheidslijn. Een dergelijke overstap dient, zo lijkt mij duidelijk, altijd te worden gerespecteerd. Godsdienstvrijheid is een groot goed en er kunnen goede redenen zijn om daadwerkelijk van kerk te veranderen, bijvoorbeeld wanneer men belangrijke standpunten van de eigen kerk niet langer in geweten kan on- derschrijven. 17 Oecumene is, zo zou men kunnen zeggen: de pijn van de verdeeldheid bestrijden door de verdeeldheid te bestrijden. Wie deze pijn verminderen door binnen de verdeeldheid over te stappen naar die gemeenschap waarbinnen zij zich het beste thuis- voelen – of waarvan zij denken dat de werking van de Geest er het krachtigst is – verliezen daarmee ipso facto een deel van zijn of haar motivatie om te werken aan eenheid. Zij heb- ben een shortcut genomen, een voorschot op de eenheid waarnaar de oecumene streeft.