Perspectief 2021-51

2021-51 Willebrands en de spanning tussen ‘bekeringsapostolaat’ 1 en oecumene 47 Naarmate in de overstap het geweten een zwaardere rol speelt, naarmate er een meer intensieve zoektocht naar de waarheid aan is voorafgegaan, getuigt een dergelijke over- stap ook sterker van een afwijzende houding ten opzichte van de kerk die men verlaten heeft. Schelkens verwoordt een opvatting van Willebrands wanneer hij schrijft dat ‘e en- heidsstreven … de barrières van de geschiedenis [moet] aanpakken, maar nooit de rijkdom aantasten van uiteenlopende spiritualiteiten, manieren van geloofsdenken, van vieren, van organiseren ’ (314). Wie een kerk heeft moeten verlaten uit gewetensnood, heeft deze rijk- dom kennelijk niet ten volle als zodanig ervaren. In de hedendaagse oecumenische theologie maakt het begrip ‘receptieve oecumene’ furore: een vorm van oecumene in een houding van ontvankelijkheid waarin het verlangen te leren van de ander centraal staat, niet het verlangen de ander iets te leren. 18 Kardinaal Koch, president van de Pauselijke Raad ter Bevordering van de Eenheid van de Christenen, zei over deze vorm van oecu- mene: ‘In ecumenical relations in all parts of the world Receptive Ecumenism is seeking to provide a road map for further progress along this path, helping us to understand how to take these two dialogues forward in the coming years.’ 19 Zoals met name Antonia Pizzey heeft laten zien, is receptieve oecumene bedoeld als een concrete inkleuring van de ker- kelijke bekering die wij volgens Unitatis Redintegratio en Ut Unum Sint nodig hebben. 20 Deze receptieve houding vraagt echter haast het onmogelijke aan mensen die in geweten een bepaalde traditie achter zich hebben gelaten. Hier komt bij, dat wie van de ene kerk naar de andere overgaan, in de kerk die zij verlaten aan geloofwaardigheid verliezen. Annemarie Mayer schrijft in dit verband: ‘Such instances of individual conversion generally pose a challenge to the atmosphere in an official ecu- menical dialogue. It is not generally welcomed by either group whenever, in a bilateral dialogue, a member of one denomination converts and becomes a member of the other denomination. It … is generally felt not to be a form of Christian witness but rather the corruption of it. ’ 21 Hetzelfde geldt natuurlijk ook wanneer men niet tijdens maar vóór een oecumenisch gesprek van kerk verandert. Bij de overstap van geestelijken kan bovendien meespelen dat men door de overstap ook beloften breekt. In sommige kerken zal de over- stap ook leiden tot kerkelijke straffen (al hebben die na de kerkverlating niet zoveel effect meer). 22