Perspectief 2021-51

2021-51 Willebrands en de spanning tussen ‘bekeringsapostolaat’ 1 en oecumene 45 andere kerken naar de Katholieke Kerk wordt nu slechts toegeschreven aan de ‘wonder- volle beschikking van God.’ Dat is weliswaar een ronkende formulering, maar al bij al lijkt hier toch duidelijk sprake van een downgrade van het bekeringsapostolaat. Dat betekent niet dat bekering geen plaats heeft binnen de oecumene. Unitatis Redinte- gratio is hierover duidelijk: Bekering blijft van belang, maar dan gaat het om bekering naar de Evangelie (UR 1), een innerlijke bekering van het hart die gepaard gaat met gebed voor de eenheid van de christenen (UR 7 – 8). 13 Paus Johannes Paulus II stelt in zijn encycliek over oecumene Ut Unum Sint (1995) zelfs dat het hele decreet over de oecumene doordrongen is van de geest van bekering (UUS 35). En hij vervolgt dat dialoog een horizontale dimensie heeft (met de dialoogpartners) en een verticale (met God): zonder de erkenning dat wij tegen God gezondigd hebben en de daarbij behorende bekering is geen dialoog moge- lijk. 14 Oecumene en de overstap van de ene kerk naar de andere verder doordacht De omwenteling die Willebrands doormaakte behoeft na Unitatis Redintegratio en Ut Unum Sint geen verdediging meer: oecumene is niet gericht op een overstap van indivi- duen van de ene kerk naar de andere. Toch maakt het levensverhaal van Willebrands ook duidelijk dat een dergelijke overstap zelf een bepaalde waarde voor de oecumene kon hebben, en dus dat hier ook iets verloren dreigt te gaan. De oecumene werd, zo maakt zijn levensverhaal duidelijk, voor een deel gedragen door bekeerlingen. Willem Hendrik van de Pol bijvoorbeeld bekeerde zich tot het katholicisme (134 – 135) en werd vervolgens hoogleraar protestantse theologie in Nijmegen. Bekeerlingen zijn ‘grensgangers’ (155); Willebrands werd in zijn spiritualiteit door hen beïnvloed (104). Hun inbreng was waarde- vol (156). Zij hebben immers een grondige kennis van de traditie waaruit zij afkomstig zijn, kennis van binnenuit bovendien. Een dergelijke kennis hebben gesprekspartners die hun hele leven aan één traditie trouw blijven niet op dezelfde wijze. Dit geldt tot op de dag van vandaag: theologen die van kerk veranderen hebben grondige kennis van meerdere tradities en hebben juist door hun bekering ook laten zien dat zij bereid zijn om over de grenzen van de eigen traditie heen te kijken. Dat is een teken van