Perspectief 2021-51

26 Prof. dr. Marcel Poorthuis Perspectief Religie en politiek Het onderscheid tussen religie en politiek is nog steeds een lastig onderwerp. De moderne opvatting dat religie achter de voordeur moet blijven doet geen recht aan de publieke rol ervan. Scheiding tussen kerk en staat betekent iets heel anders dan tussen religie en po- litiek: zo zijn onderwijs, maatschappelijke hulp en andere zaken bijvoorbeeld in de islam niet neutraal maar vanuit de religie opgezet. Een neutrale hulpinstantie krijgt in Nederland subsidie, een religieuze hulpinstantie niet. De eis tot neutraliteit trekt de scheidslijn tussen religie en politiek dus anders dan de islam en het jodendom doet, en wellicht ook het katholicisme. Bij Willebrands zien we hoe de dialoog niet alleen betrekking heeft op de inhoud van het gesprek, maar dat tevens de categorieën waarmee men elkaar tegemoet treedt geleidelijk aan een dialogisch besef weerspiegelen, waarin het zelfverstaan van de ander leidend is. De wijze waarop de scheidslijn tussen religie en politiek aan christelijke zijde wordt getrokken kan niet verplicht worden opgelegd aan de joodse gesprekspartners en heeft de erkenning van de staat Israël te lang tegengehouden. Pas toen Johannes Pau- lus II een bezoek wilde brengen aan Israël werd het onontkoombaar om de diplomatieke betrekkingen te effectueren. Dat gebeurde in 1993, het bezoek van de paus aan de staat Israël vond plaats in het jaar 2000. De zaak van de Palestijnen kan feitelijk veel overtuigender worden bepleit mét die diplomatieke betrekkingen dan zonder. Dat bewijst de huidige paus Franciscus die niet aarzelt tijdens zijn bezoek aandacht te vragen voor de rechten van Palestijnen, tot ergernis van zijn Israëlische gastvrouwen – en heren. Willebrands concen- treerde zich met name op de Arabische bisschoppen waarbij zijn affiniteit met de Oosters-orthodoxe kerken hem goed van pas kwam. Willebrands’ dialoog met die kerken heeft zeker bijgedragen tot een betere verstandhouding tussen Vaticaan en de kerken in het Midden-Oosten.