Perspectief 2021-51

10 Dr. Brian Heffernan Perspectief Maar de persona die Willebrands vooral op het lijf geschreven leek was die van de diplo- maat. Dat betekende: ‘een leven in gesprek’, op de achtergrond opereren, zwijgen als het nodig is, z elden machtswoorden spreken. Daarom juist was het ook zo ‘onwillebrandsi- aans’ als hij dat laatste soms wel deed, opeens de ‘koele curiekardinaal’ was; Karim geeft enkele voorbeelden. 12 Het was natuurlijk niet alleen maar bescheidenheid en zelfopoffe- ring. ‘U bent de man van het lot’, zei de oecumenisch patriarch tegen hem in 1969, toen de eenheid met Constantinopel binnen handbereik leek en hij de man scheen te zijn om het te realiseren. 13 De diplomaat die het kairos weet te herkennen en te benutten kan een rol spelen die heilshistorische proporties aanneemt. Maar diplomaten zijn er in soorten en maten. Ik weet niet hoe mondain het eraan toe ging op het Eenheidssecretariaat, maar het lijkt me moeilijk om over Willebrands een film te maken zoals Netflix dat onlangs heeft gedaan over VN-vertegenwoordiger Sérgio de Mello, vol bloedstollende scenes en romantische verwikkelingen. Willebrands was een priester -diplomaat. Je zou bij al zijn activiteiten bijna vergeten, schrijft Karim, dat hij pries- ter was, ‘een man die iedere ochtend getrouw de … mis opdroeg en meermaals per dag zijn breviergebeden prevelde’. 14 Niet dat het priesterschap niet bloedstollend of zelfs ro- mantisch kan zijn natuurlijk, maar het is een ander beeld. Nu heeft Jos Leenders gewezen op het bestaan, sinds zo ongeveer het begin van de twin- tigste eeuw, van ‘een nieuw type activistische priester, de sociale of organisatiekapelaan’, die zich niet alleen toelegde op het gebruikelijke parochiewerk, maar een rol speelde in de sociale en culturele mobilisatie van de katholieken. 15 Willebrands was vanaf zijn kape- laansjaren in Amsterdam in feite ook zo’n soort priester; zijn betrokkenheid bij het Gilde van de Klare Waarheid en later de Sint Willibrordvereniging wijst daarop. De interesse voor apologetiek en oecumene had inhoudelijke gronden, maar organisaties leiden was ook een manier om invulling te geven aan zijn priesterschap. In 1999 opperde Arjan Broers dat Willebrands ‘diplomaat in dienst van de kerk’ was geweest, maar daar protesteerde hij fel tegen. Da t was een ‘vals karakteristiek’. In feite was zijn werk ‘eerder theologisch en pas- toraal’; het kwam voort uit het gebod van Christus om ‘zo te leven dat we de eenheid waar kunnen maken’. Bovendien: ‘pastoraat bestaat niet alleen uit de opbouw van de paroch ie, maar ook uit die van de kerk als geheel’. 16