Perspectief 2021-50

2020-50 Wij geloven 55 Rijk van keizer Constantijn in de vierde eeuw een tot de staat erkende godsdienst werd verheven (en aan het eind van die vierde eeuw tot staatsgodsdienst). Van de Beek en Rikhof zien daarin de hand van de kerkvader Eusebius van Ceasarea (260- 337), de eerste kerkhistoricus, die weliswaar de loftrompet stak over keizer Constantijn, maar die zich zeer bewust was van het verschil tussen het Romeinse politieke bestel en de verwachting van de eeuw die komt. De verwachting van het duizendjarig rijk wees hij van de hand. Het Concilie van Nicea (3250 dat deze geloofsbelijdenis opstelde., volgde hem daarin. Het denken over het einde of over de laatste dingen wordt doorgaans uitgedrukt in tem- porele begrippen: verleden, heden, toekomst. Maar in de christelijke eschatologie ligt daar het accent niet. Het gaat om het laatste oordeel van God over ons en over de toekomst die daardoor mogelijk wordt. Eschatologie is een kwalitatief en niet een temporeel begrip, zeggen Van de Beek en Rikhof. Het eschatologische perspectief van waaruit wij als chris- tenen mogen leven botst met het historische denken, dat een kenmerk is van de moderne tijd. Eschatologie is te onderscheiden van apocalyptiek, het literaire genre dat we kennen uit het boek Daniël en waarvan sporen te vinden zijn in het Nieuwe Testament zie (Mc 13,26; 14,62; Op. 1,7). De apocalyptiek richt zich op het onthullen van de eindtijd en het invullen van gebeurtenissen die daaraan vooraf gaan. Denken over de eindtijd is door de tijden heen een geliefd onderwerp geweest. Ook vandaag zijn er ontwerpen in omloop die daarop speculeren. Van de Beek en Rikhof geven in hun boek een mooie schets van de verschillende fasen die apocalyptiek heeft doorlopen om vervolgens van deze ontwerpen afstand te nemen omdat de apocalyptiek uitgaat van vijandbeelden en gemakkelijk ge- bruikt kan worden om de eigen positie te versterken. Apocalyptiek kan alleen een nuttig instrument zijn zolang deze samengaat met de belijdenis dat de Jezus de Heer is. Waar de apocalyptiek wordt losgemaakt van die belijdenis en een op zichzelf staand ontwerp wordt van de laatste dingen, zetten we volgens Van de Beek en Rikhof een stap achter Christus terug. Dat risico is niet denkbeeldig zeggen zij onder verwijzing naar hedendaagse theo- logische constructies van de eindtijd of de theologie van het Koninkrijk Gods van de twintigste eeuw.