Perspectief 2020-48

2020-48 Gaan waar geen wegen zijn 25 positie van vergaand scepticisme met betrekking tot de wijze van de tegenwoordigheid van Christus in de elementen. Simpel gezegd: wij weten niet op welke wijze onze Heer met ons is in de eucharistie; het begrip transsubstantiatie is niet meer dan een benadering daarvan. Of beter gezegd: ook al weten wij van de werkelijke tegenwoordigheid, de uit- drukking 'weten' moet hier vergaand gekwalificeerd worden. De uitdrukking van Augustinus, fides est cum assensione cogitare (geloof is het denken met wilsinstemming) helpt mij om het menselijke en rationele element in de eucharistische beleving te blijven beschouwen, en tegelijkertijd te onderkennen dat 'weten' hier geen eenvoudig weten is maar een relationeel weten dat onszelf als gehele persoon mee in het spel brengt. Het niet weten over de wijze van de werkelijke tegenwoordigheid in de eucharistie heeft nog een andere consequentie. Dit inzicht maakt het mogelijk te stellen dat ondanks de verdeeldheid van de christenen, niet alleen het water van de doop maar ook het brood dat wordt gebroken nog steeds één is en allen verbindt. Want allen verenigen zich rond dat ene offer en laten zich erdoor omvormen, zoals Gemeinsam am Tisch des Herrn (§ 5.4.3) en andere oecumenische teksten laten zien. Dit is naar mijn mening authentieke katholieke geloofsovertuiging die gegrond is in het Nieuwe Testament. Deze geloofsovertuiging is zowel in de rooms-katholieke als in de protestantse traditie bewaard, echter op verschil- lende wijze, zoals het bovenstaande heeft laten zien. Daarbij komt dat doop en eucharistie geen gescheiden werkelijkheden zijn, maar funda- menteel op elkaar betrokken zijn en bij elkaar horen. Door de doop wordt een christen onderdeel van het lichaam van Christus dat zich in de eucharistie constitueert. Gemeinsam am Tisch des Herrn wijst terecht op de verregaande continuïteit die ten tijde van de Refor- matie vrijwel overal in Noord-Europa bestond. 12 Deze continuïteit is weliswaar niet met continuïteit in de apostolische successie gelijk te stellen, maar betekent toch dat er in de kerken van de Reformatie nog steeds eucharistie werd gevierd, en zo tot op heden. De alternatieve mogelijkheid dat er een momentane en volledige breuk plaatsvond in de aan- wezigheid van Christus in de eucharistie (d.w.z. in het protestantse avondmaal) is voor mij niet geloofwaardig. Wel is onder invloed van het trauma van de Reformatie en de daaruit voortvloeiende polemieken een meer volledig begrip van de eucharistie in de kerken van de Reformatie steeds verder onder druk komen te staan. Zoals ook in de rooms-katholieke