Perspectief 2019-45

Perspectief 10 Enkele achtergronden van de theologie van metropoliet John Zizioulas Christenen, van wie sommigen Grieks noch Hebreeuws spraken, en soms zelfs geen voor de hand liggende vertalingen van deze precieze, maar zwaar beladen woorden, maar moesten uitzoeken wat ze eigenlijk betekenen. Met name de Cappadociërs waren onvermurwbaar dat de christelijke ervaring van God diep doordrenkt was van Joodse (dat wil zeggen Bijbelse) openbaring, terwijl ze de Griekse taal gebruikten om het uit te drukken ... een taal die natuurlijker neigde naar het gebruik van de ratio dan openbaring. Niet de ratio van de scholastiek van de 13e eeuw, noch de ratio van de Verlichting van de 18e eeuw ... maar niettemin ratio. Een ander belangrijk punt is de centrale plaats die 'mysterie' speelt in het leven van de Kerk in het Oosten. Voor de Vaders was het mysterie niet iets dat moest worden opgelost of ontmanteld, maar eerder iets om in binnen te gaan. De 'zoektocht naar zekerheid' ont- breekt bijna geheel in hun geschriften, een zoektocht die we in de eenentwintigste eeuw zo vanzelfsprekend vinden dat we nauwelijks merken dat deze niet echt aanwezig is in hun werk ... en dan stilzwijgend aannemen dat dat zo moet zijn. Bovendien is het toepassen van het woord 'systematisch' op de geschriften van de kerk- vaders grotendeels anachronistisch. Zelfs de meest opvallende uitzondering, Johannes van Damascus, schrijft in zijn 'Exacte uiteenzetting van het orthodoxe geloof' op een manier die het best kan worden omschreven als 'encyclopedisch' in plaats van 'systematisch'. De woorden "Systeem" en "Mysterie" passen niet goed bij elkaar. 2. Zizioulas in de context van de hedendaagse orthodoxie En nu een paar woorden over het boek zelf, in de context van het hedendaagse orthodoxe leven. Vanaf de oprichting van de Griekse staat (1821) heeft de Grieks-sprekende ortho- doxie de neiging gehad zich langs bepaalde lijnen te ontwikkelen. In die tijd hebben ze Europese modellen gekozen voor zowel overheid als onderwijs, en de geest van de mo- derne, specifiek 'Griekse' orthodoxe theologie heeft dus een aantal opvallende smaken. Één die me verbaasde en verbijsterde toen ik theologie ging studeren aan de universiteit van Thessaloniki, was dat veel van de professoren in Duitsland hadden gestudeerd en vol- komen gelukkig waren om protestantse denkvormen in veel verschillende studiegebieden te introduceren. Ik was totaal in de war toen ik in Thessaloniki Weber's 'Protestantisme en