Perspectief 2019-44

Perspectief 84 De Orthodoxe Kerk moet haar Byzantijnse erfenis herzien onder Griekenland, Bulgarije of Servië? Wat moet er gebeuren met de Roemeense min- derheid in Vojvodina, wat met de Russische minderheid in Letland en Estland? Het patriarchaat Constantinopel claimt alle gebieden buiten het Romeinse Rijk. Daaraan zit wel weer een probleem. Het is uit de oude canons niet duidelijk wat er met het vroegere West- Romeinse Rijk moet gebeuren, met het patriarchaat Rome dus, dat nu de Katholieke kerk is. In dat geval moet de Grieks-orthodoxe metropoliet Athenagoras van Brussel verhuizen naar Amsterdam, omdat de Zuidelijke Nederlanden binnen het Romeinse Rijk vielen. De ‘barbaren’ (niet-Romeinen) woonden ten noorden van de grote rivieren. De laatste twee eeuwen zijn grote groepen Serviërs, Grieken, Roemenen en Russen geëmigreerd. Die heb- ben in ‘de diaspora’ hun eigen parochies opgericht, die meestal geen behoefte hebben aan de claims vanuit Constantinopel. Kerkpolitiek wordt dan geopolitiek of in mijn idee geofictie. De Orthodoxe kerken worden gedreven in de richting van revanchistische nationale politiek, waarbij men terug wil naar de grootste omvang die het eigen territorium ooit gehad heeft, bijvoorbeeld naar het her- stel van de Sovjet-Unie, of het herstel van het Byzantijnse Rijk. En dan zijn er natuurlijk ook nog grensconflicten met de Westerse kerken, met name met de Rooms-katholieke Kerk in Kroatië, Slowakije en Oekraïne. In feite worden de territoriale claims door de Orthodoxe patriarchaten heel opportunistisch verdedigd. Het patriarchaat Moskou baseert zijn claims in feite niet alleen op canons van de oecumenische concilies en latere afspraken (bv. een ‘tomos’ uit 1686) maar ook op de voormalige Sovjet-Unie en claimt nu zelfs China als haar canoniek territorium. Servië wil de gebieden, die het in de 16 e eeuw heeft verloren behou- den, maar de gebieden die ze na de 16 e eeuw verworven heeft niet afstaan. Mijn conclusie is dat het onverkort vasthouden aan het verleden het onmogelijk maakt de problemen in het heden op te lossen. Het leidt tot voortdurende conflicten binnen de Orthodoxe Kerk, die uiteenvalt in elkaar bestrijdende nationale, etnische quasi-staatskerken. 4. Oekraïne Oekraïne is wat moeilijk in te passen in dit verhaal. Oekraïne is (als Macedonië) een ‘verg- eten ziel.’ De huidige staat Oekraïne bestaat in feite pas sinds 1924. In 1944 kwamen er nog delen van Oost-Polen bij. In 1954 gaf Chroesjtsjov haar de Krim cadeau. Daarvoor was