Perspectief 2019-44

Perspectief 76 Tussen nationalisme en oecumenisch idealisme veiligheid, maar nu ook naar spirituele onafhankelijkheid” herhalen, hij had ook de garan- tie moeten leveren dat de scheiding tussen kerk en staat in Oekraïne gewaarborgd blijft, en er geen discriminatie dreigt voor diegenen, die niet willen toetreden tot de nieuwe kerk en bijvoorbeeld bij het patriarchaat van Moskou willen blijven. Voorlopig is dit minstens formeel het geval. Een aantal parlementaire resoluties en wetgevingsinitiatieven van de afgelopen maanden laat echter twijfel toe of het op lange termijn hierbij blijft: een wet- voorstel, volgens welke de registrering moeilijker zal worden voor een godsdienstige gemeenschap waarvan het centrum in een ’vijandelijke staat‘ ligt, heeft tot nu toe geen geldigheid, maar is voorwerp van discussie. Elders werd geëist dat de Oekraïense Ortho- doxe kerk, patriarchaat Moskou, nu haar naam zou wijzigen naar ’Russische Orthodoxe kerk‘, wat haar symbolisch buiten een nationale gemeenschap zou zetten. Porosjenko maakte de nieuwe kerk, volgens veel toeschouwers en waarnemers, tot een van zijn groot- ste verworvenheden in de verkiezingscampagne in aanloop naar de verkiezingen in het voorjaar van 2019, en hij heeft ook een leidende rol gespeeld bij het bijeenroepen van de herenigingssynode. Scheiding tussen kerk en staat, en vrijheid van geweten en religie zijn dus ten aanzien van het feitelijk bestaan van nog altijd twee Orthodoxe kerken in Oekraïne een kwetsbaar goed. 5. Nieuw hoofd van de Kerk Ook de oude patriarch Filaret, eerder het hoofd van de Oekraïense Orthodoxe Kerk, patri- archaat Kiev, liet zich vooral horen door nationalistische en anti-Russische tonen, en hij stond erop verder patriarch van een zelfstandige kerk te blijven. Volgens hem is er nu te veel afhankelijkheid van Constantinopel. Bij de herenigingssynode wilde hij, samen met een aantal volgelingen, een open stemming over het hoofd van de nieuwe kerk doorzetten – inclusief de dreiging met sancties voor diegenen, die niet ’juist‘ zouden stemmen. Maar de afstemming was uiteindelijk anoniem, en tot leider van de kerk – met de titel metropo- liet, niet patriarch – werd bisschop Epifanij (Dumenko, voorheen patriarchaat Kiev) gekozen. Epifanij, daarvoor de bisschop van Perejaslav-Chmelnits’kyj en Borispil’ (een eparchie in de buurt van Kiev in het centrum van het land) begon zijn carrière weliswaar als een secretaris van Filaret, en kent hem goed, maar hij wordt ook omschreven als een diplomatieke en verzoenende persoon. Bovendien kent hij dankzij studies in Griekenland