Perspectief 2019-43

2019-43 Thema – Herstel van Kerkgemeenschap Prof. dr. Wolfgang Thönissen 13 huwelijk voor de priester, het afschaffen van de kloostergelofte en de hervorming van de kerkelijke sleutelmacht. Als theologische kernvragen kwamen naar voren: de vraag naar rechtvaardiging, de opvatting van Eucharistie als offer, de opvatting over wijding en ambt. Vanaf 1530 lag de splitsing van de Kerk van het Avondland in confessies honderden jaren lang onwrikbaar vast. Het Concilie van Trente was de aanzet tot een veelzijdige hervorming van het kerkelijk leven en de theologie. Maar in het tijdperk van toenemende confessionalisering kwam het tot versterking van de scheidingen; een nieuwe katholieke identiteit ontstond in de af- grenzing van een als onwaar geïdentificeerde leer. Het lukte pas na het Tweede Vaticaans Concilie om deze vorm van het zoeken naar identiteit op basis van afgrenzing te overwin- nen en zo ook de hervormings-wortels van het Concilie van Trente bloot te leggen. Het Tweede Vaticaans Concilie heeft hierdoor een nieuw hoofdstuk in de kerkgeschiedenis geopend. Het Concilie heeft de deur geopend, zoals het Concilie dat noemde, naar de van de Katholieke Kerk gescheiden broeders en zusters en naar de Kerken en Kerkelijke ge- meenschappen, waartoe zij behoren. Het doopsel, zo formuleerde het Concilie het, is de band van eenheid in Christus. Wie op de juiste wijze gedoopt is, behoort tot Jezus Christus. Door het doopsel komt een gemeenschap met de Katholieke Kerk tot stand. Het Concilie benadrukte uitdrukkelijk dat ook deze van de katholieke Kerk gescheiden kerken en ge- meenschappen niet zonder betekenis en gewicht in “het geheim van het heil” zijn: “Want de Geest van Christus weigert niet, zich van haar te bedienen als heilsmiddelen, die hun kracht ontlenen aan de volheid zelf van genade en waarheid, aan de katholieke Kerk toe- vertrouwd” (UR 3). Op deze gemeenschappelijke, door het doopsel gelegde basis van alle christenen, kon een dialoog op ooghoogte beginnen. De luthers-katholieke toenadering in de 20de eeuw is vrucht van de ontmoetingen die na het Tweede Vaticaans Concilie op gang komen. Na een korte voorbereidingstijd begint in 1967 een serieuze dialoog over de theologische strijdvragen. Na vijftig jaar van intensieve dialoog tussen lutheranen en katholieken groeit het inzicht, dat de scheidingen en tegen- stellingen te overwinnen zijn. De verwerking van de geschiedenis door de uitzuivering van de wederzijdse leerveroordelingen leidt tot resultaat: de oude oordelen over elkaar zijn niet meer houdbaar. Leerveroordelingen zijn daarom niet voor altijd kerkscheidend. De