Perspectief 2018-39

2018-39 Symposium: De impact van de Hervorming in onze kerken Prof. dr. Annemarie C. Mayer 62 Reag eer zichzelf profileren van de kerk in de strijd tegen het protestantisme”. 6 De historicus Ernst Walter Zeeden die voor het eerst eerder aandacht besteedde aan de gelijkenissen dan aan de verschillen tussen lutherse, gereformeerde en katholieke kerken, stelt de term ‘confes- sie-opbouw’ voor. Hij definieerde het als “de spirituele en organisatorische consolidatie van de verschillende christelijke confessies die sinds de kerksplitsing uiteen gegroeid wa- ren in min of meer coherente kerkelijke systemen die betrekking hadden op hun dogma’s, wezen en wijze van religieus en moreel leven.” 7 Heinz Schilling, die zowel de chronolo- gische parallellen en structurele gelijkenissen tussen de confessionele kerken benadrukt als hun bijdrage tot de modernisering van de Europese samenleving door transformaties in de politieke, religieuze en sociale sfeer, is voorstander van nog een andere term: “[…] in plaats van Contra-reformatie, Lutherse orthodoxie en ‘Tweede Reformatie’, zouden we beter spreken over ‘Katholieke confessionalisering’, ‘Lutherse confessi- onalisering’ en ‘Gereformeerde of calvinistische confessionalisering’. Door een linguïstisch parallelle terminologie aan te wenden wordt het duidelijker dat deze drie processen parallel met elkaar verlopen en dat het concept confessionalisering een overkoepelende politieke, sociale en culturele verandering inhoudt. Het reve- leert zowel functionele en zich ontwikkelende historische gelijkenissen als theologische, spirituele en andere verschillen tussen de drie varianten van confes- sionalisering.” 8 Dit is echter in geen geval alleen maar een kwestie van terminologie. Het is ook een soci- ologische, psychologische en theologische ontwikkeling. Identiteit kan kortweg omschreven worden als betrekking hebbend op een zeker vorm van uniciteit. Het verwijst naar het onderscheidend kenmerk van een werkelijkheid. Als het over een groep gaat be- antwoordt het de vraag: ‘Wie zijn wij?’ en helpt het te onderscheiden tussen wie tot de binnen-groep en wie tot de buiten-groep behoort. 9 Verschillende identiteitsaanduidingen werden in de zestiende en zeventiende eeuw grenzen. Ze markeren een ‘punt dat geen terugkeer toelaat’, vermits ze het einde van de ene kerk in het Westen vastleggen – ten- minste voor zover we spreken over de gemeenschappelijke identiteiten van aanhangers van het ‘oude geloof’ en het ‘nieuwe geloof’. We kunnen zelfs zeggen dat in deze periode de denominationele aanduiding ‘Rooms-Katholiek’ werd uitgevonden.