Perspectief 2018-39

Perspectief Symposium: De impact van de Hervorming in onze kerken 61 ‘Samen op weg gaan als pelgrims en leren van elkaar’ “Met betrekking tot onszelf beloven we dat we er alles zullen aan doen opdat eerst en vooral deze Stoel hervormd wordt, van waaruit het kwaad krachtig verdergezet werd. Zoals het verval van hieruit in alle lagergelegen delen terechtkwam, zal op dezelfde manier genezing en hervorming van daaruit voortkomen. […] Niemand moet er zich over verbazen als we alle vormen van dwaling en misbruik niet in één ogenblik zullen kunnen corrigeren. De ziekte kon zich te lang doorzetten en is niet eenvoudig, maar verscheiden en complex.” 3 Zich baserend op de traditie van binnen-katholieke pogingen tot vernieuwing en hervor- ming en bij wijze van antwoord op de hervormingspogingen ten tijde van de Reformatie ontwikkelde het tweede Vaticaans concilie zelfs een meer verfijnd begrip van de perma- nente noodzaak tot hervorming van de kerk. Het combineert twee belangrijke principes, die gerelateerd zijn aan de voortdurende hervorming van de kerk. Volgens Lumen Gentium is de kerk immers “tegelijk heilig en altijd tot uitzuivering geroepen” (LG 8). Het eerste principe is: voor de Katholieke kerk is oecumenisch engagement een synoniem van de hernieuwing en hervorming van zichzelf . Daarom richt het decreet over de oecumene Unitatis Redintegratio zich nooit tot ander kerken, maar enkel tot de katholieke kant en hecht ze bijzondere oecumenische betekenis aan haar eigen vernieuwing (UR 6). 4 Het tweede principe is: deze zelf-vernieuwing en hervorming hebben terzelfdertijd betrekking op de leer en op de instelling . In de context van hervorming spreekt Unitatis Redintegratio 4 expliciet over “ doctrina institutisque ”. 5 Sinds het concilie kunnen het zich oecumenisch openen en binnen-katholieke hervorming niet gescheiden worden. We laten deze draad een ogenblik los en keren terug naar de tijd van de Reformatie. 2 Het ontwikkelen van uiteenlopende denominationele identiteiten In de periode tussen de Vrede van Augsburg in 1555 en het einde van de dertigjarige oorlog in 1648 werd de Reformatie gevolgd door een langdurige ontwikkeling en conso- lidatie van uiteenlopende denominationele identiteiten. Deze periode wordt contra- reformatie, katholieke hervorming of confessionalisering genoemd. Ik geef toe dat de ter- minologie enigszins verwarrend is. De katholieke kerkhistoricus Hubert Jedin legt het als volgt uit: “Katholieke hervorming is het zich herinneren door deze kerk van het katholieke ideaal om te leven vanuit innerlijke hernieuwing, [terwijl] contra-reformatie bestaat uit het