Perspectief 2018-39

Perspectief Symposium: De impact van de Hervorming in onze kerken 49 Luthers hervorming gisteren en vandaag Omdat men de mechanismen van deze ziekten niet goed begreep, werden ze, net zoals in de Bijbelse tijden, opgevat als goddelijke vervloekingen. Het is God die het leven geeft, en het is God die het leven neemt. God zegent en God vervloekt. Nadien volgen alle afbeel- dingen van de dood die we tot op onze dagen kunnen zien en die van deze existentiële angst getuigen: kapitelen van kerken met sculpturen van monsters die mensen verslinden, altaarstukken en andere schilderijen die het laatste oordeel afbeelden, dodendansen die uitdrukking geven aan de ontzetting van mensen in het licht van de dood en van Gods oordeel. Toen de jonge Martin Luther geconfronteerd werd met het hevig onweer – teken van de hemelse gramschap – die zijn toekomst zou bepalen en toen hij vluchtte onder een boom, kreeg hij misschien angst voor de dood. In het licht hiervan deed hij zijn belofte aan de Heilige Anna… “Eind 1505 keert Luther naar zijn ouders terug… Bij zijn terugkeer, op 2 juli, wordt hij in de omgeving van Strottenheim door een onweer gegrepen… Door de bliksem op de grond geworpen is hij bang meteen te zullen sterven zonder de laatste sacramenten te hebben ontvangen. Kon er een mens aan het begin van de 16 de eeuw nog iets erger overkomen, want als de ziel immers in staat van zonde verkeert, gaat ze rechtstreeks naar de hel.” 1 Het is dus vooral uit angst voor Gods oordeel en uit angst te sterven zonder gebiecht te hebben, dat hij weigert op zijn belofte terug te komen, ook al nodigden zijn omgeving, zijn vrienden en vooral zijn vader hem daartoe uit. Terugkomen op een belofte die aan een heilige werd gedaan, is zoveel als het niet naleven van een engagement te- genover God en dit kon enkel zijn woede opwekken. Het hele eerste deel van zijn monastieke leven stond in het teken van de vraag die een obsessie werd – die men vandaag zeker als pathologisch zou kwalificeren: hoe kan ik ge- nade vinden in de ogen van een God die mij alleen kan veroordelen? Opnieuw werd het oordeel van God op hem gelegd. Hij sliep nachtenlang op de vloer van zijn cel om zijn zonden uit te boeten, zowel die welke hij zich herinnerde als de andere. Umberto Eco toont in De naam van de roos hoe het leven in deze gemeenschappen eruitzag en getekend was door geselingen en andere verstervingen. Hoezeer zijn overste ook insisteerde, hij heeft nooit het gevoel van in orde te zijn met God. Buiten het klooster was het niet veel beter. Wie kon verzamelde relieken en dacht dat die hem konden beschermen tegen de kwaad- heid van God. Er bestond een werkelijke reliekentrafiek in die tijd, of het nu relieken van