Perspectief 2018-39

Perspectief Symposium: Het uitgestelde dispuut. Luthers stellingen herlezen 31 De stellingen van toen Hartmut Kühne, Enno Bünz und Peter Wiegand, Berlin 2017, pp. 111-123, hier: pp. 120v met voet- noot 83. 22 De bul van paus Sixtus IV.: Salvator noster (Denzinger-Schönmetzer: Enchiridion symbolorum, definitionum et declarationum, editio 36, Barcinone etc. 1986, document 1398) zegt onder andere: „animabus in purgatorio exsistentibus succurrere volentes … concedimus pariter ac indulgemus … pro reparatione ecclesiae Xanctonensi[s] … volumus ipsam plenariam remissionem per modum suffragii ipsis animabus purgatorii … pro relaxatione poenarum valere ac suffragari.“ 23 De bul van paus Sixtus IV.: Romani Pontificis provida (Denzinger-Schönmetzer: document 1405) zegt onder andere: „ipsam plenam indulgentiam [ten gunste van de kerk van Saintes] pro animabus exsistentibus in purgatorio per modum suffragii per Nos fuisse concessam, non ut per indulgentiam praedictam Christi fideles ipsi a piis et bonis operibus revocarentur, sed ut illa in modum suffragii animarum saluti prodesset …“ 24 Luther zal in zijn stelling 26 zeggen: ”De paus handelt daardoor optimaal, dat hij niet door de sleutelmacht vergeving der zielen [in het vagevuur] geeft. Die heeft hij immers niet.” Disputatio pro declaratione virtutis indulgentiarum, stelling 26 (D. Martin Luthers Werke. Kritische Gesamm- tausgabe [sic !], vol. 1, Weimar 1883, p. 234, regels 27v): „Optime facit papa, quod non potestate clavis (quam nullam habet) sed per modum suffragii dat animabus remissionem.” 25 Martin Luther: Disputatio pro declaratione virtutis indulgentiarum, stelling 39 (Werke, vol. 1, zie noot 24, p. 235, regels 14v) : „Difficillimum est etiam doctissimis Theologis simul extollere veniarum largitatem et contritionis veritatem coram populo.” 26 Vgl. Schuchard (noot 21), p. 122: Albrecht bood de paus 10.00 ducaten aan, als hij [o. a.] maar niet voor de cumulatie van drie bischoppelijke zetels zou moeten betalen. Of dit aanbod aan de pauselijke curia geaccepteerd werd of dat Albrecht, zoals dat in wetenschappelijke artikelen meestal vermeld wordt, 24.000 ducaten moest betalen, daar over is onenigheid in het wetenschappelijke onderzoek. De som van 24.000 ducaten vermeldt bijvoorbeeld Wolf-Dieter Hauschild: Lehrbuch der Kirchen- und Dogmengeschichte, Band 2: Reformation und Neuzeit, Gütersloh 1999, paragraaf 11 (Reformation in Deutschland), 7.3.1. (p. 37). 27 ‚Maria in het veen‘, afgebeeld bijvoorbeeld in: Pelgrimspad, deel 1, Amersfoort 2010, p. 37. 28 Nikolaus Paulus: Johann Tetzel der Ablassprediger, Mainz 1899. 29 Vgl. bijvoorbeeld Berndt Hamm: Ablass und Reformation. Erstaunliche Kohärenzen, Tübingen 2016. 30 Vgl. Volker Honemann: Predigt und geistliches Schrifttum im Leipziger Dominikanerkloster um 1500, in: Johann Tetzel und der Ablass (zie noot 21), pp. 161- 177, hier: p. 166: „Dynt er dir nicht vor dy peyn, so meret er dir aber das vordinst pey Got.“ 31 Martin Luther: Disputatio pro declaratione virtutis indulgentiarum, stelling 39 (Werke, vol. 1, zie noot 24, p. 235, regels 16v): “Contritionis veritas penas querit et amat, Veniarum autem largitas relaxat et odisse facit, saltem occasione.”