Perspectief 2018-39

2018-39 Symposium: Het uitgestelde dispuut. Luthers stellingen herlezen Prof. dr. theol. Christoph Burger 32 Reag eer 32 Vgl. Bernd Moeller: Die letzten Ablaßkampagnen. Der Widerspruch Luthers gegen den Ablaß in seinem geschichtlichen Zusammenhang (1989), in : Dez. : Die Reformation und das Mittelalter. Kir- chenhistorische Aufsätze, hg. von Johannes Schilling, Göttingen 1991, pp. 53-72, hier : p. 69. - Wilhelm Ernst Winterhager: Ablasskritik als Indikator historischen Wandels vor 1517. Ein Beitrag zu Voraussetzungen und Einordnung der Reformation, in: Archiv für Reformationsgeschichte 90 (1999), S. 6-71. 33 Luther accepteerde de vijf sacramenten niet, voor wie hij niet zowel een ‘toezegging’ als een ‘teken’ in de bijbel kon vinden. 34 Toen Luther psalm 32 (31) in de jaren 1513-1515 voor zijn studenten uitlegde, zei hij al: “Niet door werken worden zonden vergeven, maar alleen op basis van Gods barmhartigheid.” (WA 3, 171, 26v.). 35 Luther: Disputatio pro declaratione virtutis indulgentiarum, stelling 8 (Werke, vol. 1, zie noot 24, p. 233, regels 25v): Canones penitentiales solum viventibus sunt impositi nihilque morituris secun- dum eosdem debet imponi. 36 Luther: Disputatio pro declaratione virtutis indulgentiarum, stelling 46 (Werke, vol. 1, zie noot 24, p. 235, regels 28v): Docendi sunt christiani, quod nisi superfluis abundent necessaria tenentur domui sue retinere et nequaquam propter venias effundere. 37 Luther: Disputatio pro declaratione virtutis indulgentiarum, stelling 47 (Werke, vol. 1, zie noot 24, p. 235, regels 30v): Docendi sunt christiani, quod redemptio vaniarum est libera, non precepta. 38 Luther: Disputatio pro declaratione virtutis indulgentiarum, stellingen 53-55 (Werke, vol. 1, zie noot 24, p. 236, regels 3-9). 39 Luther: Disputatio pro declaratione virtutis indulgentiarum, stelling 50 (Werke, vol. 1, zie noot 24, p. 235, regels 36-38): Docendi sunt christiani, quod, si Papa nosset exactiones venialium predicato- rum, mallet Basilicam s. Petri in cineres ire quam edificari cute, carne et ossibus ovium suarum. 40 Onder andere onder de indruk van de informatie dat de zogenaamde ‘schenking van keizer Con- stantinus’, waardoor beweerd werd dat deze keizer de bisschoppen van Rome tot heersers van het westen van zijn rijk benoemd zou hebben, een vervalsing is. Vgl. Hubert Kirchner: Luther und das Papsttum, in: Leben und Werk Martin Luthers von 1526-1546. Festgabe zu seinem 500. Geburtstag, red. Helmar Junghans, 2 vol.s, Berlin1983, tekst: vol. 1, pp. 441-456, noten: vol. 2, 871-874.