Perspectief 2018-39

Perspectief Ontmoetingsdag Oecumenisch Forum voor Katholiciteit 125 De katholieke Luther 1 Een nieuwe kijk op Luther In twee opzichten is dit onderzoek, dat zich uitstrekte over een eeuw, vruchtbaar gebleken. De naam Luther komt weliswaar niet voor in de teksten van het Tweede Vaticaans Concilie, en van een expliciete uiteenzetting met Luthers theologie is geen sprake, - toch kan niet ontkend worden dat het concilie enkele kernpunten van zijn theologie opgepakt en on- uitgesproken zich eigen gemaakt heeft. De hoogachting en de verering voor de Heilige Schrift en haar plaats in het leven van de Kerk is een kernpunt van de Constitutie over de Openbaring, “Dei verbum”. De Constitutie over de Kerk, “Lumen gentium”, onderstreept het algemene priesterschap als fundamentele roeping van alle mensen tot het christen- zijn. Het oecumenisch streven wordt in het decreet over de oecumene, “Unitatis redinte- gratio”, verbonden met de oproep tot vernieuwing van de Kerk. De pastorale Constitutie “Gaudium et spes” en de Verklaring over de vrijheid van godsdienst, “Dignitatis humanae”, benadrukken de betekenis van vrijheid en verantwoordelijkheid van de mens tegenover God en de wereld, inclusief de aanvaarding van de vrijheid van godsdienst. Alles tezamen genomen, duiden deze opvattingen, die rekening houden met belangrijke thema’s van de theologie van Luther, op de ontwikkeling van een theologie die zich oriënteert op het Woord van God. Elke theologie die zich op het Tweede Vaticaans Concilie baseert, gaat uit van de soevereiniteit van de waarheid en de werkelijkheid van Gods Woord in Jezus Christus. Alle theologische thema’s zal zij op deze grondslag tot ontwikkeling brengen. Deze onuitgesproken overeenkomst met Luther leidde dan ook tot een nieuwe waardering van zijn katholiciteit, waarbij zijn streven naar hervorming de nodige erkenning kreeg. Deze waardering en erkenning proeven wij vooral uit de woorden van Johannes kardinaal Willebrands en van Paus Johannes Paulus II. Na het Tweede Vaticaans Concilie heeft kar- dinaal Willebrands met nadruk gewezen op de tendens, die aan het katholieke Luther- onderzoek veel te danken heeft, om “in de plaatsbepalingen van Luther een echt katho- lieke erfenis terug te vinden, zijn klaarblijkelijke dwalingen terzijde te laten of dusdanig om te vormen dat Luther in zijn geheel in de Rooms-Katholieke continuïteit en katholiciteit kan worden opgenomen.” 1 Van de zijde van de Katholieke Kerk konden zowel “de diepe religiositeit van Luther, die door de hartstochtelijke vraag naar het eeuwige heil gedreven werd” 2 erkend worden, als zijn opvatting over de rechtvaardiging van de zondige mens,