Perspectief 2017-38

2017-38 Authenticiteit als probleem van christendom en democratie 9 Reag eer maatschappelijke domeinen. Aanpassing daaraan maakt de christelijke moraal niet geloofwaardiger; met verzet isoleert ze zich; met compromissen erodeert de sympathie aan verschillende zijden van het levensbeschouwelijke spectrum. 4. Politieke casus: moraal en ethiek in de democratische rechtsstaat Ook op het gebed van het recht wordt dit probleem duidelijk. Volgens de katholieke moraalleer mag wetgeving niet in strijd zijn zijn met de natuurlijke zedenwet. En terecht: niets is erger dan immorele wetgeving, zoals de vorige eeuw met haar totalitaire stelsels heeft geïllustreerd. De natuurlijke zedenwet is een van de steunpilaren van de moraal in een democratische rechtsstaat omdat ze veronderstelt dat moraal toegankelijk is voor ieder mens, en wel krachtens de rede die ieder mens als schepsel Gods is meegegeven. Tot zover geen probleem, zoals het werk van J. Maritain (1939; 2007) en Paus Johannes XXIII (1963) laten zien. Maar in een democratische rechtsstaat is tegelijkertijd niet een waarborg ingebouwd dat de natuurlijke zedenwet door haar institutionele hoeder, de katholieke kerk, op een gezaghebbende manier kan worden uitgelegd zodat deze hiermee zou kunnen bijdragen aan een passende opinie- en besluitvorming in de rechtsstaat. Kerken mogen zich wel uiten, maar niet afwijken van de libertaire moraal van de postchristelijke meerderheid in de democratische rechtsstaat. In diezelfde rechtsstaat spreken inmiddels politici als Geert Wilders over een nep- parlement en over nep-rechters, precies omdat de instituties niet uitdrukken wat zij zelf willen. Politiek is voluntaristisch geworden en ethiek decisionistisch: beide worden niet genormeerd door een morele horizon, maar zijn alleen gericht op wat mensen willen. Recht en rechtspraak worden in toenemende mate politiek geinstrumentaliseerd door een a-morele wil, zoals in het strafrecht en het vreemdelingenrecht. En waarom? Omdat de instituties in dit domein niet a priori een momentane communis opinio vertolken, maar een eigen normatieve rationaliteit vertegenwoordigen, die in beginsel ook corrigerend kan werken. Aan de andere kant is juist in de sfeer van het recht en zijn toepassing een Kantianisering voltrokken: aan het recht wordt in de democratische rechtsstaat een sterk deontologisch,