Perspectief 2017-38

2017-38 En nu verder: de toekomst van de oecumene 71 Reag eer trouw aan de – noëtisch, verstandelijk opgevatte – leer alleen, het gaat om een geheel en dat geheel dient trouw te zijn aan de oorsprong, het verzoenende werk van Christus, waarin de zichzelf gevende liefde van God die ook, op een voor mensen niet te bevatten wijze, het hart van dynamiek van de Drievuldige God uitmaakt, gestalte krijgt in een gemeenschap tussen God en schepselen (waaronder mensen) die zelfs sterker is dan de dood en die dus ook op aarde mensen (en andere schepselen) naar leven in zijn volheid leidt. De logica die hierachter zit is heel eenvoudig: om tot nieuw inzicht te komen is over het algemeen gesprek nodig en gesprek gaat alleen tussen verschillende stemmen. Communicatie betekent een vorm van gemeenschap of, tenminste, voor gemeenschap en voor communicatie en dus om te kunnen denken is er verschil nodig. Ik heb de ander daarom nodig en de ander mij – in gemeenschap, soms zelfs in conflict – omme te kunnen ontwikkelen en ook om opnieuw na te denken op de manier waarop ik de traditie ontvang. Dat kan op allerlei vlak zijn – een simpel voorbeeld uit mijn eigen huidige onderzoek is de herontdekking van huidskleur en ethniciteit in het Nieuwe Testament. U gaat voor een deel verder terug in de geschiedenis van de Bijbel in Nederland, maar veel afbeeldingen, bijvoorbeeld in het klassieke werk van Anne de Vries, maar – en zover gaat niemand hier terug! – ook in de schilderkunst van de middeleeuwen renaissance, wordt Jezus afgebeeld als ‘eentje van ons’. Daar zit een diepe waarheid in – het christendom lijkt oneindig vertaalbaar naar allerlei contexten en Jezus verandert mee. Hetzelfde geldt voor Maria, natuurlijk. Alleen: wat gebeurt er als we vervolgens een Europese Maria exporteren naar, zeg, de Filipijnen. Het antwoord is onder meer: een hele reeks hele witte Maria’s. Maar: er zijn ook uitzonderingen, zoals de Birhen ng Balintawak, een Maria in de gedaante van een Filipina, het Filipijnse volk representerend op een manier die wel erg lijkt op de wijze waarop ze in de Schrift het volk Israël kan personifiëren. Ze wordt begeleid door Jezus, afgebeeld als een kleine guerillastrijder, inclusief bolo (dolk). Ze komen samen op voor het onderdrukte Filipijnse volk. Hier zit een andere waarheid in, namelijk dat Maria en Jezus er ook voor andere volkeren zijn. Ook herinnert het me eraan dat Jezus en Maria geen West- Europeanen zijn, hoezeer ze ook van belang zijn voor West-Europa. U zult zeggen: daar had u ook zo wel op kunnen komen. Zeker, misschien had ik ooit wel eens geleerd dat het zo was, toch zit er in de confrontatie met een andere traditie – en die hoeft zeker niet altijd zo exotisch te zijn als de Filippijnen – toch een andere laag van ‘leren kennen’ en je bewust worden dan het simpele ter kennis nemen van informatie uit een boek of uit een lezing.