Perspectief 2017-38

2017-38 Authenticiteit als probleem van christendom en democratie 7 Reag eer door de media: eindelijk is er weer een mediagenieke paus die bij ‘de mensen’ een gevoel van betrokkenheid oproept! Blijkbaar is de behoefte aan warme vriendelijkheid, empathie en erkenning wereldwijd zo groot dat een wereldleider die dit communiceert - al is het maar door ‘ buona sera ’ te zeggen - meteen in de roos schiet. Alleen al de suggestie van aandacht hiervoor voorziet in een behoefte. Toch klopt er iets niet. De waardering voor paus Franciscus lijkt diens persoon en stijl te betreffen, en niet diens boodschap - het evangelie - , laat staan het instituut dat met hem die boodschap draagt en dat hem heeft voortgebracht en ook hemzelf draagt: de katholieke kerk. De waardering voor paus Franciscus door het publiek en in media doet mij soms denken aan het soort informele waardering die christelijke geestelijk verzorgers in instellingen soms ontmoeten: ‘jijzelf bent als persoon wel een toffe peer, maar je boodschap en het instituut waar je vandaan komt, hoeven we hier niet.’ Het zijn sterke benen die een dergelijke dodelijke omhelzing en de daarin vervatte dubbele splitsing van persoon enerzijds en boodschap anderzijds en tussen persoon en instituut kunnen weerstaan. Bovendien schrijft het publiek allerlei opvattingen toe aan paus Franciscus die hij gezien zijn kerkelijke socialisatie en positie waarschijnlijk niet heeft; steeds - zo lijkt het - vanuit de behoefte aan pauselijke erkenning van de eigen persoonlijke en religieuze identiteit. Voorbeelden daarvan zijn zijn de huwelijksmoraal, neergelegd in Amoris Laetitia (2016) en Franciscus’ opvattingen over homoseksualiteit onder priesters, zoals onder meer vertolkt in een beroemd geworden vliegtuiginterview: twee gebieden in de seksuele moraal waarbij hij niet inzet op wijziging van een - ook volgens hemzelf! - voorgegeven traditionele moraal, maar op een meer verantwoorde en mensvriendelijke hantering hiervan in kerkelijk beleid en pastorale contacten. Met de stijgende verwachtingen van het publiek inzake de aanpassing van de seksuele moraal van de kerk kan teleurstelling niet uitblijven. Er is immers een kwalitatief verschil tussen aanpassing van moraal enerzijds en aanpassing van de hantering ervan door een instituut en zijn ambtsdragers anderzijds. Het charisma fascineert, maar kan de behoefte niet bevredigen. De behoefte aan afscherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van religie blijft bij het bredere publiek toch bestaan. Als de paus zijn opvattingen over seksualiteit en huwelijk zou aanpassen, zou dit daarom weliswaar tot kortstondig