Perspectief 2017-38

Perspectief 6 Fred van Iersel beschrijving. Vanuit zijn normatief gekleurde sociale filosofie kunnen economisering, technocratie en kwalitatief gebrekkige communicatie onder kritiek worden gesteld. De Habermasiaans verstane leefwereld is inmiddels zelf al lang en breed voorwerp van economische praktijken en economische manipulatie. Ze is - ook volgens Habermas - zelf verwetenschappelijkt, en bovenal gepsychologiseerd. Behoeftes in de leefwereld zijn goeddeels om economische motieven gecreëerd, waardoor de mens primair consument van het eigen leven is geworden. Tegelijkertijd lijken juist de persoonlijke elementen in leefwerelden een politiek normerende functie te verwerven en de publieke rationaliteit te transformeren. Het persoonlijke wordt politiek op een wijze die de politiek opheft - maar niet in Hegeliaanse zin. Het politieke keert niet op een hoger niveau terug. Het publieke domein en de politiek daarin transformeren integendeel tot podia voor persoonlijke expressie. Economie, technologie en ontwikkelingen in de leefwereld vormen de motor achter politieke betrokkenheid. De aandacht voor de leefwereld op zich is niet het probleem, maar wel de versmalling van de leefwereld tot ‘beleving’ en het isoleren ervan ten opzichte van andere domeinen. In feite blijkt de Britse socioloog Richard Sennett gelijk te hebben die in 1974 The Fall of Public Man voorspelde: de publieke mens - zo men wil: de ‘republikein’, de burger, de mens die zich om de publieke zaak bekommert - die allereerst waarde hecht aan het openbare leven en zich hierin beweegt volgens de in dat domein vereiste rationaliteit - sterft uit. Hij maakt plaats voor een type mens dat de expressie van morele emoties en het streven naar erkenning van identiteit als grondslag voor het claimen van rechten ziet. De democratische orde die voor de ‘republikein’ een strijdtoneel is, waarin zich een publieke strijd om waarden afspeelt, taant als plaats van debat en dialoog: ze verwordt tot management, waarin ‘hoe’-vragen domineren. Normatieve vragen - dat zijn vragen naar ‘wat’ (substantie) en ‘waarom’ (legitimatie en gelding) - worden daardoor sterk naar de achtergrond verdrongen; en als ze zich toch als onvermijdelijk opdringen worden ze gejuridiseerd. 3. Religieuze casus: Katholicisme en de teloorgang van de publieke mens Een (meestal als positief beschouwd) voorbeeld van de problematische kant van sociaal- emotionele betrokkenheid in het publieke domein is de omhelzing van paus Franciscus