Perspectief 2017-38

2017-38 Authenticiteit als probleem van christendom en democratie 5 Reag eer 2. De aard van de publieke zaak Naar de vorm herhaalt deze inleiding tot nu toe de inhoud van het probleem dat ik formuleer. Ze roept daarom misschien ook wel de irritatie op die ik zelf vertolk. Het is immers een ik-verhaal, waarin ik mijn gegeneraliseerde observaties en beleving tot maat van alle dingen maak. Ik heb dit uiteraard bewust zo gedaan, om het punt te maken waarmee ik deze bijdrage wil openen: de publieke ruimte, en daarin de ‘publieke zaak’, de res publica , en onze omgang met publieke instituties als staat en kerk, vakbonden, partijen, NGO’s, zijn gediend met het streven naar het meer dan particuliere, het meer-dan- persoonlijke, meer-dan-ervaring, en zeker: meer dan persoonlijke emotie; een omgang waarin het zoeken van waarheid niet met authenticiteit verwisseld wordt. De aanname die aan deze persoonsgerichte, leefwereld-gerichte journalistieke aanpak ten grondslag lijkt te liggen, is dat het delen van de leefwereld het ‘grote’ en ‘abstracte’ klein en beleefbaar maakt, en zo een emotionele en sociale betrokkenheid bij de lezer, luisteraar of kijker schept, als ware die gewenst. De media pastoraliseren, zou men kunnen zeggen. Het kan best zijn dat men hiermee ook werkelijk lezers, luisteraars of kijkers bindt, en media in het huidige medialandschap in zekere zin ‘niet anders kunnen’, maar toch is dit een lastig gegeven vanuit het gezichtspunt dat de publieke ruimte en de publieke zaak breder, dieper en kwalitatief anders zijn dan aangelegenheden uit de leefwereld. De Duitse filosoof Jürgen Habermas (1988; 2009; 2011), die in meerdere fases een filosofie van de democratische rechtsstaat en de publieke communicatie daarin ontwikkelde, onderscheidde het economische domein, het politieke domein en de leefwereld. Deze drie werelden zouden volgens Habermas ieder een eigen, onderling niet-inwisselbare en niet- herleidbare rationaliteit hebben. Om een democratische rechtsstaat goed te laten functioneren, moeten deze domeinen dus onderscheiden worden en moeten actoren in het publieke - politieke - domein zich ook conform die rationaliteit gedragen. Alleen zo kan bijvoorbeeld ook de ontwikkeling van technologie democratisch gestuurd en gecontroleerd worden, stelde hij. Maar deze indeling in domeinen met een eigen rationaliteit gaat al lang niet meer op. Habermas wist dat. Hij ontwierp veeleer een sociaal wenselijk construct dan een