Perspectief 2017-38

Perspectief 4 Fred van Iersel krant niet, maar evenmin bij andere journalistieke bronnen. Voor mij staat journalistiek voor onderzoek, distantie, streven naar objectiviteit, toetsbare interpretatie, analyse en debat. Maar of ik nu een regionaal dagblad opensla of dagblad Trouw : ik word als lezer - althans op vele pagina’s - geconfronteerd met de - van mij uit gezien willekeurige - leefwereld van mensen ergens ter wereld - maar soms nog smaller: met de leefwereld van de journalist zelf, die de eigen wederwaardigheden tot nieuws probeert te maken. Hierop hebben kranten overigens geen patent: het gebeurt ook bij bijvoorbeeld het Radio 1 Journaal door journalisten op locatie en bij de verschillende televisiejournaals. Nu kan het overigens ook iets positief zijn om betrokken te worden gehouden door een krant, aan de hand van zoiets ouderwets als een abonnement. Immers: in het alternatief, de nieuwe social media , zijn robots werkzaam, die de lezer via Google steeds dezelfde thema’s en invalshoeken aanreiken op basis van zijn eerdere zoekgedrag. Daardoor verkleint de wereld paradoxaal juist dan, wanneer een geglobaliseerde wereldsamenleving alle informatie en kennis toegankelijk maakt. Een krant waarop men geabonneerd is en die men van kaft tot kaft leest, kan daarentegen ook nieuws bevatten: iets wat men niet reeds van elders wist, niet zocht te weten, en misschien zelfs wel niet wilde weten, maar toch ‘moest’ weten. In deze redenering is een gerichtheid op het kennen van feitelijke waarheid en het zoeken naar normatieve waarheid zowel voor de media als voor de gebruikers ervan essentieel. Daarvan is het wezenlijke niet dat men de waarheid ‘reeds kent’ dan wel ‘in pacht heeft’ , maar deze daarentegen als een horizon ziet. Wat mij opvalt is dat de in media met voorrang vertolkte en in beeld gebrachte leefwerelden vaak op de eerste plaats klein zijn: persoonlijk, privé en erg situatie gebonden. En toch is het een treffende paradox dat al die verhalen uit de leefwereld erg op elkaar lijken. Dit blijkt bijvoorbeeld uit de verslaglegging van rampen en terroristische aanslagen. Die is bijzonder voorspelbaar: van de tekst van getroffenen tot reacties van autoriteiten, de stille tochten tot de reactie van World Press Photo in het jaar daarna. Wat ogenschijnlijk fragmentarisch nieuws is - want incidenteel - en ogenschijnlijk persoonlijk (want het raakt de ander en niet mij), blijkt toch patronen en constanten te vertonen. Wat casuïstisch lijkt, blijkt toch in een breder verband conceptueel te interpreteren. De constanten zouden ons eigenlijk moeten verontrusten en onze illusie van self-control moeten relativeren en im Frage stellen.