Perspectief 2017-37

2017-37 De spiritualiteit van Luther in oecumenisch perspectief 19 Reag eer zonden op zich en zo bracht Hij ons heil en vrijheid. Dat is de vrolijke ruil, der wunderbare Tausch. Uit dat geloof en van die genade mogen we leven. En dan brengen we God alle eer: (Soli Deo gloria). Deze vijf sola's worden wel de 'piketpaaltjes' (Gerard van Broekhuizen 3 ) of de 'kroonjuwelen' (Heleen Zorgdrager 4 ) van de Reformatie genoemd. Niet dat Luther dat zelf ooit zo heeft opgeschreven, maar het is wel ontleend aan zijn gedachtegoed. In 1517 koos Luther er zelf voor zijn naam als 'Luther' te gaan schrijven. Luther lijkt op het Griekse eleutherios. Dat betekent bevrijd. Maarten Luther was van nu af aan een bevrijd mens, die vrij en vrolijk mag leven uit geloof alleen, uit genade alleen. Protest tegen de aflaat Wat we nu de Reformatie noemen, begon op 31 oktober 1517, toen Luther zijn fameuze 95 stellingen tegen de aflaathandel in Wittenberg aan de kerkdeur spijkerde. Dat schijnt historisch niet zo te zijn, maar het werkte wel. Luther had ze in het Latijn opgesteld om een discussie met zijn collega's te entameren. Maar het liep anders. De stellingen werden direct vertaald en overal verspreid. Dat ging heel snel, ook omdat iedereen vanaf 1516 gebruik kon maken van de 'rijkspost', die in 1491 was opgericht. En zo werd het tot Luthers eigen verbazing een hype. Hij wilde met zijn collega's aan de universiteit van Wittenberg een discussie voeren over het boetesacrament en de aflaathandel, die de kerk van de 16e eeuw veel geld opleverde. Opgelegde kerkelijke straffen kon je zo afkopen. Maar velen dachten, dat ze met het kopen van aflaten hun ziel en zaligheid konden redden. Luther wist wel, dat dit niet de officiële leer van de kerk was. De paus kon immers geen andere straf opleggen of kwijtschelden dan die hij zelf had opgelegd. Maar Luther had grote kritiek op iedereen die beweerde, dat boetes voor stervenden tot in het vagevuur golden: "Dit onkruid, dat men kerkelijke straffen laat doorlopen tot in het vagevuur, is zonder twijfel gezaaid toen de bisschoppen sliepen". Dus Luther nam het eigenlijk op voor het kerkelijk gezag en kon zich niet voorstellen, dat er kerkelijke gezagsdragers waren, die er anders over dachten. De kerk scheuren was wel het laatste wat hij wilde. Hij wilde de kerk van binnenuit vernieuwen. En hij was niet de enige. 3 G. van Broekhuizen, " Alleen de Schrift ?", in: Alleen de Schrift, februari 2017, pag. 7. 4 H. Zorgdrager in haar lezing tijdens de Reformatiebijeenkomst van de PKN op 4 maart 2017 in Appingedam.