Perspectief 2014-23

Perspectief Prof. dr. Wim François & Prof. dr. Violet Soen 18 vormsel behandeld. Doordat al meteen de zeven sacramenten als marker van de katho- lieke praktijk werden herbevestigd, werd de grond voor verzoening met de protestanten steeds kleiner. 31 Enkele dagen later – de Concilievaders waren net begonnen met de bespreking van het sacrament van de eucharistie – hadden zich de eerste verontrustende tekenen van een besmettelijke ziekte in Trente gemanifesteerd. De mare verspreidde zich dat in de stad de pest was uitgebroken (maar hoogstwaarschijnlijk ging het om een beperkte uitbraak van tyfus). De legaten deden alvast niets om de gemoederen gerust te stellen, vooral omdat het hen politiek goed uitkwam dat het Concilie zou worden verplaatst, zo beklemtoont O’Malley. Karel V stond immers op het punt om een overwinning te behalen op de Pro- testantse Bond van Schmalkalden. En een nog machtigere Karel zou er nog meer in slagen het Concilie – nota bene op grondgebied van zijn Rijk – naar zijn hand te zetten en aan te sturen op radicaler hervormingen. De pauselijke legaten vreesden een dergelijk scenario en wisten de ongerustheid over een mogelijke pestuitbraak aan te grijpen om de meer- derheid van de Concilievaders te overtuigen om de kerkvergadering naar Bologna te verplaatsen. Dit was zeer tegen de zin van de Habsburgsgezinde fractie onder de bis- schoppen die in Trente achterbleven. 32 Op 12-13 maart 1547 kwamen de meeste Concilievaders in Bologna aan, op het grondge- bied van de Pauselijke Staten. Anders dan in Trente, zo beklemtoont O’Malley, beschikte de stad over uitgebreide bibliotheken en de meeste bedelorden hadden er een studiehuis. De inbreng van de theologen werd op deze manier alleen maar groter. Keizer Karel rea- geerde furieus. Hij had een Concilie op Duits grondgebied gewild in de hoop een probleem op te lossen dat in het Heilig Roomse Rijk was ontstaan, m.n. de protestantse hervorming – hoewel moet worden gezegd dat tot dan toe geen enkele Duitse bisschop was komen opdagen behalve Madruzzo. Karel stelde duidelijk dat de besluiten van een 31 O’Malley, Trent , p. 116-121. Over de sacramenten in Trente, zie, onder meer, M. Seybold, ‘Die Siebenzahl der Sakramente (Conc. Trid., sessio VII, Can. II )’, Münchener Theologische Zeitschrift 27 (1976) 113-141; J. Wicks, ‘Fides sacramenti–fides specialis: Luther’s Development in 1518’, Gregorianum 65 (1984) 53-87; E. V. Ottolini, ‘L’istituzione dei sacramenti nella VII sessione del Concilio di Trento’, Rivista Liturgica 81 (1994) 60-117; H. Bourgeois en B. Sesboüé, ‘La doctrine sacramentaire du Concile de Trente’, in Bourgeois et al . (ed.), Signes du salut , 144-157. 32 O’Malley, Trent , p. 121-126.