Perspectief 2013-22

Perspectief 54 mgr. J. van den Hende 3 Belang van dialoog in het licht van Vaticanum II en de encycliek Ut unum sint De auteur brengt de oecumenische gevoeligheid en ontvankelijkheid van Berkouwer in verband met een beschrijving van paus Johannes Paulus II in de encycliek Ut unum sint aangaande de oecumenische dialoog, namelijk “De dialoog beperkt zich niet tot een uit- wisseling van ideeën. Op een of andere manier is de dialoog altijd een ‘uitwisseling van gaven’ … een dialoog van liefde”. 8 Een dergelijke dialoog bevordert echte wederkerigheid in het oecumenische gesprek. Het gaat niet om een oecumene van de grootste gemeen- schappelijke deler en het gaat er niet om de waarheid te relativeren. Het gaat volgens Berkouwer om een serieus onderzoek naar de ware aard van eenheid in Christus en naar de vraag waarom deze eenheid is gebroken. Verwezen wordt naar paus Johannes XXIII die in zijn toespraak bij de opening van Vaticanum II op 11 oktober 1962 expliciet de eenheid in Jezus Christus centraal stelt. 9 Berkouwer houdt niet louter de Katholieke Kerk verant- woordelijk voor die eenheid. De bereidheid tot dialoog klinkt mijns inziens indringend door in een aangehaald citaat van Berkouwer, waarin hij stelt: “De andere Kerken moeten ook verantwoordelijkheid voor de eenheid aanvaarden. De aanwezigheid van niet-katho- lieke toehoorders van heel verschillende groepen bij het Concilie was een opmerkelijke reminder dat het probleem van verdeeldheid niet simpelweg iets is tussen Rome enerzijds en de anderen anderzijds”. Het boek verhult niet dat de oecumenische dialoog door som- mige protestanten en katholieken vaak wordt beschouwd als een teken van zwakte. Berkouwer evenwel betoogt dat een echte ontmoeting geen teken van zwakte is maar eerder een erkenning van de ernst van de verdeeldheid van de Kerk. Duidelijk is dat in dit kader ook sprake is van een dialoog van bekering, een dialoog van heil 10 , in dienst van de waarheid. Bij het aangaan van een dialoog in het kader van de oecumene is het derhalve nodig om in het oog te houden dat ook de dialoog geen doel op zich is. 11 8 Johannes Paulus II, Encycliek Ut unum sint. Over de verplichting tot oecumene, nrs. 28 en 47. In: SRKK, Kerkelijke documentatie , 1995, nummers 6/7 9 Johannes XXIII, Openingstoespraak Gaudet mater ecclesia . In: Katholiek Archief , 1962 nr. 41, blz. 1025-1026 10 Cf. Paulus VI, Encycliek Ecclesiam suam (1964); Johannes Paulus II, Encycliek Ut unum sint (1995) 11 M. Card. Ouellet, Méthode théologique et dialogue oecuménique. In: M.Sodi, Il Metodo teologico. Tradizione, innovazione, communione in Christo . Libreria Editrice Vaticana, 2008, blz. 277-291: “Comment trouver une herméneutique de l’unité qui puisse renouveler non seulement le dialogue oecuménique mais la théologie tout court?”.