Perspectief 2013-20

34 Tussen theologie en geopolitiek Overzicht en analyse van de oecumenische betrekkingen tussen de Rooms- katholieke en de Russisch-orthodoxe Kerk door Alfons Brüning Om de huidige situatie van de oecumene tussen de Rooms- katholieke en Russisch-orthodoxe Kerk goed te begrijpen zijn eerst enkele inleidende opmerkingen nodig. Deze betreffen zowel de principes achter de oecumenische betrekkingen van de Russisch- orthodoxe Kerk in het algemeen als de historische voorwaarden van de oecumene vanuit haar perspectief. 1. Allereerst heeft de bereidheid om aan oecumenische gesprekken mee te doen voor de Russisch-orthodoxe Kerk, net zoals voor andere Orthodoxe kerken, nooit betekend dat ze de overtuiging de enige bewaarder van de echte christelijke leer te zijn ter discussie zou stellen. De noodzaak een relatie met andere kerken en christelijke confessies aan te gaan was - volgens haar mening - alleen gegrond in de christelijke taak ‘getuigenis af te leggen’ over de pure christelijke traditie. Ook in de meest openhartige kringen gaat het dus min of meer uitsluitend om het ‘getuigenis afleggen’ tegenover andere geloofsovertuigingen en tegenover de buitenwereld in haar geheel. 109 Oecumene betekent in dit perspectief niet meer en niet minder dan wat men in het Duits een Rückkehrökumene (een oecumene van terugkeer) heeft genoemd: het einddoel van de eenheid is uiteindelijk alleen te bereiken als andere geloofsovertuigingen afstand nemen van hun misvattingen en dwalingen en terugkeren op de pad van de ‘traditionele’ Orthodoxie. Zo bekeken stelt het meest recente document van het Moskouse Patriarchaat, waarin de verhouding tot andere christelijke gemeenschappen en andersgelovigen wordt geregeld, geen echte verrassing voor. Ook hierin leest men wel over de ‘zonde van onenigheid tussen christenen’ en uiteraard over de noodzaak ‘getuigenis te geven’ over de waarheid van het orthodoxe geloof. Tevens worden theorieën omtrent een ‘eenheid in verscheidenheid’, volgens welke bijvoorbeeld verschillende takken van het christendom gelijkwaardig deel uitmaken van een grote boom (de zogenaamde branch theory ), beslist afgewezen. 110 Deze blijkbaar uiterst onverzoenlijke houding word echter op andere punten duidelijk gerelativeerd en men mag niet over het hoofd zien dat Russisch-orthodoxe theologen, zoals in de eerste helft van de 20 ste eeuw vooral vader Georgy Florovsky, tot de grootste voorstanders van de vroege oecumenische beweging hebben behoord. In theorie beleed Florovsky bij gelegenheid een verschil tussen de ‘canonieke’ en de ‘charismatische’ grenzen van de Kerk, en wees hij erop dat deze twee niet noodzakelijk moeten samenvallen. 111 Belangrijker dan de theorie lijkt mij echter een nadere blik op de aard van het genoemde ‘getuigenis afleggen’ te zijn. De orthodoxe theorie lijkt, ondanks enige concessies, vaak 109 cf. bijvoorbeeld John Meyendorff, Witness to the World St. Vladimir’s Seminary Press, 1987 110 Basic principles of the attitude towards the non-Orthodox , zie: http://www.mospat.ru/en/documents/attitude-to-the-non-orthodox/ . 111 G. Florovsky, The Boundaries of the Church. In G. Florovsky, Ecumenism I: A doctrinal Approach (Collected Works of Georges Florovsky, vol. 13). Valduz / Belmont, 1989, bladz. 36-45