Perspectief 2013-20

33 erop dat de lokale gemeenschappen ontologisch prioriteit hebben boven het idee van de universele kerk, dat overwegend een idee blijft. Hij betichtte de CDF ervan de communale ecclesiologie van Vaticanum II om te keren ( Umkehrung ). 108 Aan de andere kant hebben de orthodoxen hun eigen tekortkomingen bij het leven en getuigen van de universaliteit. Het organiseren van een panorthodox concilie duurt nu al meer dan een eeuw, en nog is het niet gelukt. Ook zijn er vanuit hun eigen traditie voortdurend onderlinge ruzies over het primaat op universeel niveau. Gebrek aan overeenstemming op dit punt weerspiegelt naar mijn idee het algemene gebrek aan begrip van universaliteit onder orthodoxen. De katholieke en de orthodoxe kerk zijn het niet eens over de rol van de Roomse bisschop in de universele kerk. Vooral dit punt staat een samengaan van universaliteit en particulariteit in de weg. Inhoudelijke discussies over deze kwestie tijdens de bilaterale dialoog hebben vooralsnog niet tot een adequate oplossing geleid. Een essentieel meningsverschil betreft de aard van het primaat op universeel niveau. Voor de orthodoxen is het een kwestie van overeenstemming tussen de kerken. De bisschop van Rome kreeg de eer primus inter pares te zijn niet vanwege goddelijk recht, maar omdat de kerken dat besloten. De orthodoxen konden het primaat van de Heilige Stoel alleen vanuit dat perspectief billijken. Dit perspectief is echter onaanvaardbaar voor de rooms-katholieke kant van de dialoog. Als het gaat om het primaat op ‘regionaal’ niveau, dat van de autocefale kerken, zijn de orthodoxen en katholieken het er wel over eens dat de aard van het primaat daar conventioneel is. Maar volledige overeenstemming heerst ook op dit punt niet, echter niet vanwege meningsverschillen tussen orthodoxen en katholieken, maar tussen orthodoxen onderling. Tot slot. Het vraagstuk van universaliteit en particulariteit in de kerk is cruciaal om gegeven theologische verschillen tussen de westerse en oosterse ecclesiologische tradities te overwinnen. Een lange en moeilijke weg is afgelegd, en zowel orthodoxen als katholieken zijn het erover eens dat de kerk universaliteit en particulariteit / lokaliteit evenzeer nodig heeft. Maar een deel van de weg ligt nog voor hen, het moeilijkste deel. Het loopt door een gebergte waarvan niemand zeker weet of er een pas is. We zullen zien of deze bergen bedwongen kunnen worden. De hoop is er. 108 Zie K. McDonnell, The Ratzinger / Kasper Debate: the Universal Church and Local Churches. In: Theological Studies 63/2 (2002), bladz. 230