Perspectief 2013-19

20 tijdens de Bisschoppensynode, die 10-24 oktober 2010 in Rome werd gehouden. Volgens de Lineamenta , het voorbereidende inhoudelijke document van die assemblee, bestaan er enerzijds nog steeds ‘onoverkomelijke moeilijkheden’ ten aanzien van een gemeen- schappelijke datum voor Kerstmis en Pasen - dit vanwege de kerkorde, traditie en dergelijke - en verlangen anderzijds de gelovigen in alle landen van het Midden-Oosten er vurig naar dat die twee feesten uiteindelijk door iedereen tezamen kunnen worden gevierd (nr. 58). In het Instrumentum laboris , het feitelijke werkdocument tijdens de assemblee zelf, is de toon optimistischer en wordt gesteld dat de overeenstemming over de datum voor de gemeen- schappelijke viering van Kerstmis en Pasen een bijzonder belangrijk resultaat van de oecumenische dialoog is (nr. 82). Ook in het feitelijke verloop van de assemblee zelf spraken zich heel wat katholieke episcopale deelnemers voor de mogelijkheid uit dat de verschillende christelijke gemeenschappen in het Midden-Oosten Pasen op één datum zouden kunnen vieren. Dat pleidooi deden ze ook wat Kerstmis betreft. In de Postsynodale Apostolische Aansporing Ecclesia in Medio Oriente , die paus Benedictus XVI in september 2012 bij zijn bezoek aan Libanon ondertekende, worden de oecumene en het gemeenschappelijke handelen van alle christenen krachtig bevorderd en aanbevolen. De gemeenschappelijke paasdatum wordt niet apart genoemd. 44 Een uitzondering op de betrekkelijke oecumenische openheid van de kerken in de Arabische wereld vormt de gedistantiëerde houding van de hiërarchie van het Grieks-orthodoxe Patriarchaat van Jeruzalem. Belangrijke redenen voor de Jeruzalemse afstandelijkheid zijn de Griekse ambitie om het ‘hellenisme’ in de Heilige Plaatsen te bewaken en bewaren, de spanning tussen de Griekse kerkleiding en de Arabische parochies, het verlies van leden ten gevolge van de missioneringscampagnes van de westerse kerken en de ingewikkelde plaatselijke situatie. Niettemin vertrekken en migreren talrijke christenen, bijna overal in het Midden-Oosten. Sommigen doen dat om economische redenen, anderen omdat ze zich vanwege de politieke instabiliteit niet langer veilig voelen en worden afgeschrikt door het groeiende islamistische fundamentalisme en terrorisme. Bovendien hebben de oorlogen die de Verenigde Staten en diens bondgenoten in Irak en Afganistan voeren voor veel Arabieren, Iraniërs en Turken vaak de vereenzelviging tussen ‘Amerika’ / ‘het westen’, agressie en het christendom tot gevolg. Behalve emigratie komt trouwens ook immigratie van christenen voor. Enkele honderdduizenden (hun preziese aantal is onbekend) die afkomstig zijn uit diverse Afrikaanse en Aziatische landen (Ethiopië, India, Pakistan, Filippijnen enzovoorts) en nu in de Arabische wereld vaak rechteloos en slecht betaald bij bedrijven, in de huishouding en dergelijke werken, leven in heel moeilijke omstandigheden. De meeste katholieken onder hen behoren tot de Romeinse ritus en een aantal (uit Kerala) volgt de Syro-malabaarse en de Syro-malankaarse ritus. Een ‘gunstig nevengevolg’ van dat alles is echter dat daar – in het Midden-Oosten veel meer dan in Oost- en Zuidoost-Europa – reflectie over gemeenschappelijke iniatieven, zoals gezamenlijke paas- en kerstdata, eerder van de grond komt. Hoe dit alles ook moge zijn, het blijft zowel voor westerse als ook voor oosterse christenen hoog nodig om de oecumenische vorming te versterken, om andere kerken werkelijk uit eigen ervaring door exposure te leren kennen en waarderen, om de Kerk van Christus ook in andere ecclesiale tradities te herkennen. Dat zal de lange weg naar een gemeenschappelijke paasdatum korter kunnen maken. In dit verband verwijs ik kort naar de Charta Oecumenica , een baanbrekend document over meer oecumenische en interreligieuze samenwerking en over de rol en betekenis van de kerken voor de rest van de samenleving, opgesteld door de Conferentie van Europese Kerken en de Raad van Europese Bisschoppenconferenties. Het 44 Zie voor deze drie documenten en andere teksten van de assemblee www.vatican.v/roman_curia/synod (geraadpleegd op 22 december 2012). Vgl. Herman Teule, Paus Benedictus bezoekt Libanon: Apostolische Exhortatie over Kerk in het Midden-Oosten ondertekend. In: Pokrof: Oosterse christenen, kerken en culturen 59/5 (2012), bladz. 15-18.