Perspectief 2013-19

19 kerken in Oost-Europa er nog steeds mee bezig om hun eigen sociaal-culturele en politieke plaats te zoeken en hun nieuwe identiteit te bepalen. 42 Ik vermoed ook dat in de Orthodoxe Kerken van Cyprus en Griekenland de situatie nog niet rijp is voor een moedige stap als die in de Verklaring van Aleppo wordt voorgesteld. Ook daar zijn de oecumenische betrekkingen met andere christelijke geloofsgemeenschappen over het algemeen slecht ontwikkeld. 43 Bovendien wordt er aan de eigen orthodoxe gelovigen nauwelijks informatie verstrekt over de resultaten van de internationale tussenkerkelijke dialogen waaraan ook de Orthodoxe Kerken van Griekenland en Cyprus meedoen. Dit is zowel een ernstige hindernis als ook een ambivalent verschijnsel. Enerzijds wordt in officiële pan-orthodoxe consultaties gesteld dat de tijd niet rijp is voor een herziening van de kalender en dat eerst meer informatie aan heel het volk Gods moet worden gegeven, anderzijds wordt op locaal niveau, dus binnen de genoemde Orthodoxe Kerken, zulke informatie niet of slechts mondjesmaat aangeboden. Een doorsnee Griekse of Cypriotische parochiaan weet bijna niets over de internationale oecumenische initiatieven van zijn of haar eigen Orthodoxe Kerk. Ik vrees dat de situatie in andere Orthodoxe Kerken op de Balkan en in Oost-Europa niet veel beter is. Gewoonlijk beschikken de Grieken buiten de Helleense Republiek, met name degenen in West-Europa, Amerika en Australië, over veel meer ervaring in de contacten en de dialoog met mensen die tot andere kerkgenootschappen en religies horen of andere levensopvattingen hebben. In het Midden-Oosten en in India is de toestand weer een andere. De christenen in het Zuid-Indiase Kerala vormen een minderheid in een land dat door hindoes wordt gedomineerd. Ook het Patriarchaat van Constantinopel (op Turkse bodem), dat van Alexandrië in Egypte en dat van Antiochië in Syrië (Damascus), de Kopten in Egypte en de Syrisch-Orthodoxen zijn kleine minderheidskerken in landen die door moslims worden gedomineerd. Dat geldt ook voor de Maronitische Kerk, de Melkieten en het Armeense Catholicosaat van Cilicië, die nu in Libanon minoriteiten zijn geworden. Oecumenische contacten met het wereldwijde christendom zijn voor bijna al deze groepen van levensbelang. Het lidmaatschap van de Wereldraad van Kerken, waartoe de meeste van hen behoren, en van andere interkerkelijke raden en genootschappen haalt hen uit hun isolement en biedt hen materiële en geestelijke ondersteuning. Bovendien hebben in de loop der eeuwen de twee ‘families’ van Orthodoxe Kerken die in het Midden-Oosten cohabiteren, namelijk de Orthodoxie van de Byzantijnse ritus en de Oriëntaalse Orthodoxie, een opener houding aangenomen ten aanzien van oecumenische contacten met westerse kerken dan de oosters-orthodoxen in Oost-Europa en in de Balkanlanden. Toch blinkt lang niet overal ‘oecumenisch goud’ in het Midden-Oosten, want ook daar houden vele leidinggevende functionarissen taai vast aan de eigen confessionele discipline en tradities en weigeren ze compromissen met andere kerken, ook al zou de meerderheid van de gelovigen zulke compromissen wel graag willen. Het gezamenlijke geloofsgetuigenis van alle christelijke geloofsgemeenschappen in het Midden-Oosten was een van de doelen van de Speciale Assemblee voor het Midden-Oosten 42 Vgl. Thomas Bremer, The Orthodox Churches and the Ecumenical Challenges of Today: Reflections on a Difficult Relationship. In: Freek L. bakker e.a. (red.), Rethinking Ecumenism: Strategies for the 21 st Century . IIMO Research Publication 63, Zoetermeer, 2004, bladz. 153-166; Thomas Bremer, The Official Theological Dialogue Between the Roman Catholic and the Orthodox Churches. In: Ines Angeli Murzaku (red.), Quo Vadis Eastern Europe? Religion, State and Society After Communism . Collana di studi sui Balcani e l’Europa Centro-Orientale 30, Ravenna, 2009, bladz. 61-73; Wil van den Bercken, Orthodoxy or Death!: Anti-Ecumenical Voices in Russia. In: Rethinking Ecumenism , bladz. 167-179; Paul Mojzes, Ecumenism and Interreligious Dialogue in Eastern Europe. In: Quo Vadis Eastern Europe? , bladz. 27-48 43 Zie bijvoorbeeld Basilius J. Groen, Homogeneity and Otherness: the Greek Orthodox Church, the Greek People, and Heterogeneous Cultures and Religions. In: Maria Oikonomou, Maria Stassinopoulou, Ioannis Zelepos (red.), Griechische Dimensionen südosteuropäischer Kultur seit dem 18. Jahrhundert: Verortung, Bewegung, Grenzüberschreitung . Studien zur Geschichte Südosteuropas 17, Frankfurt am Main, 2011, bladz. 141-153