Perspectief 2013-19

18 maar natuurlijk niet alleen voor hen – in de moderne tijd kan worden toegepast. Toch geldt dit ook voor heel wat rooms-katholieke en andere westerse geloofsgemeenschappen. Voor de meeste ervan is ‘Aleppo’ een ‘dode letter’ gebleven, weliswaar een interessante tekst voor geleerden en kalenderdeskundigen, maar schijnbaar zonder enig belang voor de alledaagse pastorale werkelijkheid. 6. Interkerkelijke hindernissen De Noord-Amerikaanse Theologische Consultatie onderstreept dat een kernpunt is ‘dat de aanbevelingen van de Verklaring van Aleppo van elkaar verschillende gevolgen hebben voor de oosterse en de westerse kerken. Voor de oosters-orthodoxe en de oriëntaals-orthodoxe christenheid strekken de concrete veranderingen in het bepalen van de paasdatum verder dan voor de katholieke, anglicaanse en protestantse gemeenschappen. Gelukkig zijn de aanbevelingen van Aleppo voor een groot deel een herhaling van voorstellen die de oosters- orthodoxen zelf al hebben gedaan’ in verband met hun voorbereidingen voor het Heilige Pan-Orthodoxe Concilie. De Noord-Amerikaanse orthodoxe en rooms-katholieke theologen zijn gezamenlijk van mening dat ‘dit de kansen op succes voor de aanbevelingen van Aleppo aanzienlijk moet verhogen’. Ze stellen tegelijkertijd vast dat ‘in vele oosterse kerken het vasthouden aan hun huidige rekenmethoden dikwijls een symbool van de integriteit van de kerk is geweest en van het vrijgewaard zijn van de vijandige krachten in deze wereld’. Daarom ‘moet de uitvoering van de aanbevelingen van Aleppo in deze omstandigheden zorgvuldig en met pastoraal fijn aanvoelen geschieden. Het materiaal dat in de Verklaring van Aleppo wordt gepresenteerd kan van grote hulp zijn voor deze kerken, als ze proberen deze poging te wagen om aan de grootse traditie van de kerk trouw te zijn’. Ik ben het er helemaal mee eens. Maar ik vrees ook dat interkerkelijke hindernissen nog steeds de uitvoering van de Verklaring van Aleppo behoorlijk in de weg staan. Niet- theologische factoren, zoals sociaal-culturele verschillen en uiteenlopende praktijken in de religieuze volkscultuur evenals gebrek aan vertrouwen en aan oecumenische vorming, spelen nog steeds een wezenlijke rol. Ze zorgen ervoor dat de kerken stilstaan en stagneren in dit opzicht. Zijn ze wel rijp genoeg en durven ze een stap naar voren te doen? Het klopt dat momenteel vele oosterse en westerse christenen, inclusief talrijke rooms-katholieken, protestanten, orthodoxen en oriëntaals-orthodoxen, klaarstaan om die stap naar voren te zetten. Toch zijn tegelijkertijd heel wat groepen er geenszins toe bereid die stap te maken. Ik denk hier aan enkele westerse milieus die de Orthodoxie en de Byzantijnse ritus als ‘achterlijk’ en ‘exotisch’ beschouwen of die op een eenzijdige manier de vermeende superioriteit van hun eigen Latijnse traditie of van andere tradities verheerlijken. Ik denk ook aan meerdere groeperingen in bijvoorbeeld Bulgarije en Rusland die erop staan dat zij de ‘ware orthodoxen’ zijn en volkomen verschillen van andere christelijke gemeenschappen die ze vaak voor ‘ketters’ en ‘schismatici’ houden. In beide genoemde landen is een hoofdreden voor het verzet tegen wijzigingen van de kalender en tegen oecumenische samenwerking de overtuiging dat het zielenheil alleen in de eigen Orthodoxie te vinden is en dat daarom elke dialoog met andere kerken een ‘rot compromis’ is. Hiermee hangt het gebrek aan interculturele en oecumenische contacten en vorming samen, evenals de droevige herinnering aan de excessen van de communistische periode. Omdat de communistische regimes zo’n internationale oecumenische samenwerking met nadruk hebben begunstigd, wordt de actieve weerstand tegen oecumene en een herziening van de kalender nu beschouwd als ‘ware Orthodoxie’. Bovendien heerst in sommige fundamentalistische Russische milieus een apocalyptische stemming en verwacht men het spoedige einde van deze ‘verdorven’ wereld. Waarom zou men zich nog druk maken om een hervorming van de kerkelijke kalender als de wederkomst van Jezus Christus aanstaande is en er dan veel grotere geestelijke belangen op het spel staan, namelijk die bij het laatste oordeel voor zijn rechterstoel? Na decennia onder het communistische bewind te hebben geleefd, zijn de