Perspectief 2013-19

11 De praktijk in Griekenland, Ethiopië en Eritrea toont dus, naast de wens om de interne samenhang tussen de verschillende groeperingen te verbeteren, ook aan dat de Rooms- katholieke Kerk in die landen de gemeenschappelijke paasdatum als een uitermate belangrijk teken van oecumenische toenadering beschouwt. Helaas is deze vorm van harmonie in Jeruzalem, de historische plaats van het paasmysterie van Jezus, nog niet mogelijk. Aldus blijft die stad, die zo heilig is voor jodendom, christendom en islam, een plaats waar de interne verdeeldheid van de christelijke religie uitermate duidelijk is. Toch hebben de katholieke bisschoppen van het Heilig Land in 2012 besloten om ook in hun gebieden de Grote Vastentijd en de andere hoogtijdagen van de paascyclus voortaan samen met de Oosterse en de Oriëntaalse Orthodoxie te vieren. Het Latijnse Patriarchaat van Jeruzalem – een Arabische kerk waartoe Israël, de Palestijnse gebieden, Jordanië en Cyprus behoren – zal vanaf 2013 ad experimentum (in afwachting van de goedkeuring door de Curie in Rome) Pasen en de daarmee samenhangende pre- en postpaschale perioden op dezelfde data als de Orthodoxe en de Oriëntaals-orthodoxe Kerken vieren. De diensten in de stad Jeruzalem en in Bethlehem blijft het Latijnse patriarchaat echter volgens de gregoriaanse kalender houden. De reden van dat laatste is de bekende status quo voor de Heilig-Grafkerk en de Geboortebasiliek, die nog uit de Osmaanse tijd stamt en waarin de dagen en uren waarop iedere kerk daar de liturgie viert minutieus zijn vastgelegd. Verder hebben de bisschoppen bepaald dat vanaf 2015 ook de Oosters-katholieke Kerken in het Heilig Land – de Armeens-katholieken, Chaldeeën, Maronieten, Melkieten en Syrisch- katholieken – zich zullen aansluiten en dus de paascyclus voortaan naar de juliaanse kalender zullen vieren. 3. Vaste paasdatum en verschillende kalenders in de Romeinse ritus Voordat ik nader inga op de vraag of en hoe een verdere toenadering en verzoening ten aanzien van een gemeenschappelijke paasdatum mogelijk is, bespreek ik twee andere punten. Ten eerste valt een interessante, hoofdzakelijk twintigste-eeuwse ontwikkeling te noemen: het streven om een vaste paasdatum te bepalen, dat wil zeggen een datum die niet van de beweeglijke maancyclus afhangt, maar onbeweeglijk is. Enkele hoogtepunten van dat streven zijn de volgende. Vooral vanwege het zakenleven nam het Britse parlement in 1928 de ‘Paaswet’ ( Easter Act ) aan. Die wet voorzag in een vaste paasdatum op de zondag die volgde op de tweede zaterdag van april op voorwaarde dat de christelijke kerken het er unaniem mee eens zouden zijn. Dat gebeurde echter niet. Ook de Volkerenbond en, na de Tweede Wereldoorlog, de Verenigde Naties hielden zich herhaaldelijk bezig met de kwestie van een vaste paasdatum. In een aanhangsel over de herziening van de kalender bij de constitutie over de Heilige Liturgie, Sacrosanctum Concilium , verklaarde het Tweede Vaticaans Concilie in 1963 dat het niet tegen een paasdatum op een vaste zondag in de gregoriaanse kalender is, mits alle geïnteresseerden ermee instemmen, in het bijzonder de niet-katholieke christelijke gemeenschappen, letterlijk: ‘de broeders die niet in gemeenschap met de Apostolische Stoel leven’. 19 Vóór het concilie had de Rooms-katholieke Kerk zulke voorstellen trouwens verworpen. Verder heeft de Wereldraad van Kerken dit gecompliceerde punt verschillende keren opgepakt. Zoals bekend is bestaat de Wereldraad voornamelijk uit Orthodoxe en Oriëntaals-orthodoxe, Anglicaanse, Methodistische, Oud-katholieke, Reformatorische, Baptistische en Onafhankelijke Kerken. De Rooms-katholieke Kerk is lid van de belangrijke theologische commissie Faith and Order en werkt ook op andere terreinen met de Wereldraad samen. Op 11 juni 1969 vond in Athene een opmerkelijk oecumenisch symposium over een gemeen- schappelijke paasdatum en daarmee verwante kwesties plaats. 20 Dat geschiedde dus tijdens 19 Klaus Ganzer, Conciliorum Oecumenicorum Generaliumque Decreta, III: The Oecumenical Councils of the Roman Catholic Church, from Trent to Vatican II (1545-1965) . Turnhout, 2010, bladz. 286-287. 20 Zie een bericht van het Rooms-katholieke Secretariaat voor de Bevordering van de Eenheid der Christenen, Pour une commune célébration de la fête de Pâques. In: Proche-Orient Chrétien 19 (1969), bladz. 234-239; ook verschenen in: Notitiae 5 (1969), bladz. 391-397. Dit bericht vermeldt abusievelijk dat het symposium al op 10 mei