Perspectief 2013-19

10 schappen houden aan de juliaanse tijdsberekening vast, andere hebben de gregoriaanse overgenomen. Wat betekent een en ander voor een ander hoogfeest in de loop van het kerkelijk jaar, namelijk Kerstmis? In sommige landen, bijvoorbeeld Jordanië, vieren de orthodoxen van de Byzantijnse ritus en de meeste oriëntaals-orthodoxen het volgens de gregoriaanse kalender, zodat ook dat feest voor de meeste christenen in dat land op dezelfde datum valt. De Armeniërs vieren nog steeds het oorspronkelijke oosters-christelijke epifaniefeest – een combinatie van Kerstmis en Epifanie – op 6 januari, wanneer andere oosterse christenen (alleen) de doop van Jezus gedenken. Het net genoemde verschil in de kalender binnen de Armeense traditie heeft tot gevolg dat de meeste Armeense gemeenschappen Kerstmis en Epifanie op 6 januari vieren, maar de Armeniërs in het Heilig Land op 19 januari. Concreet betekent dit – ik neem nu de gregoriaanse burgerlijke kalender als uitgangspunt – dat in Bethlehem Kerstmis drie keer wordt gevierd. De orthodoxen van de Byzantijnse ritus die de meletiaanse (of de gregoriaanse) kalender gebruiken, de rooms-katholieken en de andere westerse kerken vieren het op 25 december met een vigilie op 24 december, het Grieks- orthodoxe Patriarchaat van Jeruzalem, de Russisch-orthodoxen, nog weer andere Orthodoxe Kerken (zie boven) en de meeste Oriëntaals-orthodoxe Kerken op 7 januari, met een vigilie op 6 januari; en de Armeniërs aldaar op 19 januari, met de vigilie van Kerstmis en Epifanie op 18 januari. We blijven nog even in het Heilig Land voor de viering van het feest van Epifanie. Op 19 januari vieren daar ook de andere Oriëntaals-orthodoxe Kerken, evenals de Orthodoxe Kerken die de juliaanse kalender volgen, Epifanie, terwijl de Orthodoxe Kerken die zich aan de meletiaanse en de gregoriaanse kalender houden, de rooms-katholieken en vele andere westerse christenen het heilbrengende gebeuren van de verschijning van Jezus Christus als Zoon Gods bij zijn doopsel in de Jordaan, op 6 januari vieren met de Epifanievigilie op 5 januari. Is dit soms al ingewikkeld genoeg voor insiders en helemaal voor outsiders, het naast elkaar bestaan van aparte burgerlijke en kerkelijke kalenders is nog gecompliceerder. Dat betekent immers dat bijvoorbeeld in Rusland oudejaarsavond en nieuwjaarsdag worden gevierd vóór Kerstmis. Op haar beurt viert de Rooms-katholieke Kerk in Griekenland en in sommige andere landen zoals Ethiopië en Eritrea, de Grote Week (Goede Week), Pasen, Hemelvaart en Pinksteren op dezelfde dagen als de Orthodoxe en Oriëntaals-orthodoxe Kerken. Daarbij gaat het zowel om de verbetering van de oecumenische betrekkingen met de twee laatstgenoemde groepen van kerken, als ook om interne regelingen in de Katholieke Kerk zelf. Een blik op de rooms- katholieke gemeenschap in Griekenland maakt dat duidelijk. Die bestaat momenteel allereerst uit etnische Grieken, ongeveer 50.000 in aantal, die tot de Romeinse ritus behoren. Er zijn slechts bijna 2.000 geünieerden, die van oudsher de Byzantijnse ritus volgen evenals de paascyclus volgens de juliaanse kalender. Dan zijn er de talrijke gelovigen met een andere nationaliteit, minstens 200.000, omdat zich onder het grote aantal buitenlandse immigranten in Griekenland ook vele katholieken bevinden. De meeste van hen komen uit Polen, de Filippijnen, Afrika en West-Europa en zouden normaliter de paascyclus volgens de gregoriaanse kalender vieren. Onder deze grote groep bevinden zich echter ook weer geünieerden, namelijk Chaldeeën die uit Irak zijn gevlucht en Oekraïners van de Byzantijnse ritus, die de paascyclus volgens de juliaanse kalender vieren. Vele buitenlandse immigranten werken voor internationale bedrijven, in ambassades, de landbouw en de huishouding (bijvoorbeeld Filippijnse vrouwen), terwijl talloze anderen een irreguliere (zogeheten ‘illegale’) status hebben. Al met al kende de zeer diverse katholieke gemeenschap in de Helleense Republiek (de officiële naam van het land) dus ook een verscheidenheid aan paasdata. De regeling om de paascyclus voortaan volgens de juliaanse kalender te vieren heeft dus ook positieve gevolgen voor de innerlijke cohesie binnen het katholicisme zelf in dat land.