Perspectief 2012-16

Perspectief, Digitaal Oecumenisch Theologisch Tijdschrift Katholieke Vereniging voor Oecumene, nr. 16, juni 2012 39 Afsluitende reflecties bij de 45 e jaarlijkse bijeenkomst van de Katholieke Nationale Commissie voor Oecumene over het thema ‘Hoe leven als gehuwden? Theologie en actuele kwesties’ door professor Adelbert Denaux We hebben samen een heel rijke en vruchtbare dag meegemaakt, waarin we ons hebben bezonnen over de theologie, de pastoraal en de spiritualiteit van het huwelijk in onze Kerken. Het standpunt van de Kerken werd vertolkt door prof. Elisabeth Parmentier (protestanten), prof. Adrian Thatcher (anglicanen), professor Thomas Knieps (katholieken) en mgr. Athenagoras Peckstadt (orthodoxen). We danken de sprekers voor hun bijdrage, die getuigt van hun grote betrokkenheid bij de ervaring van gehuwden in onze Kerken en hun expertise in deze materie. Ze hebben bovendien in de loop van het panelgesprek hun visie verder kunnen verduidelijken. Wanneer ik het geheel van deze dag overzie ben ik getroffen door de volgende aspecten van de problematiek. Ik kan ze hier slechts kort vermelden. Het zou een nieuwe studiedag vragen om ze één voor één te bestuderen. Vooreerst dienen we de gewijzigde socio- culturele context te vermelden waarin onze reflectie plaatsgrijpt. Alle sprekers én deelnemers aan deze dag waren zich bewust van de enorme wijzigingen die zich hebben voorgedaan in de voorbije decennia en die de betekenis en de beleving van het ‘traditionele’ huwelijk grondig hebben beïnvloed. Het is mijns inziens belangrijk dat de Kerken en hun verantwoordelijken zich terdege laten informeren over deze socio-culturele achtergrond. Het referaat van Thomas Knieps is in dit opzicht belangrijk, omdat het ons laat kennismaken met de voornaamste resultaten van sociologische onderzoeken naar de beleving van jonge koppels vandaag. Die werpen een licht op welke betekenis jonge koppels, die vragen kerkelijk te huwen, aan deze verbintenis geven en welke hun motieven zijn om kerkelijk te huwen. Het klassieke instituut van het huwelijk staat zwaar onder druk en maakt plaats voor allerlei andere vormen van samenleven: ongehuwd samenleven, echtscheiding en hertrouwen, levensverbintenissen van homo’s en lesbiennes. Deze nieuwe situatie stelt alle Kerken voor grote uitdagingen op theologisch, pastoraal en spiritueel vlak. Ik wil die kort in vijf punten samenvatten. 1. De theologie van het huwelijk: hoe beschrijf je het wezen van het huwelijk vanuit een christelijk perspectief? De bijdragen bewogen zich tussen twee modellen: enerzijds wordt het huwelijk van gedoopten gezien als een ‘sacrament’, waarbij de relatie tussen man en vrouw in verband wordt gebracht met het mysterie van de relatie tussen Christus en zijn Kerk (Efese 5, 22-33; katholieken en orthodoxen); anderzijds wordt het huwelijk gezien als een algemeen-menselijk engagement tussen een man en een vrouw, dat binnen een kerkelijk kader wordt ‘gezegend’ ( bénédiction ), dat wil zeggen: Gods zegen wordt over deze verbintenis afgeroepen (resp. epiclese ; protestanten). Een nader gesprek tussen christenen over de ‘sacramentaliteit’ van het huwelijk is dus nodig. Ook al is het huwelijk geen basissacrament, zoals de doop en de eucharistie, toch kan het eventueel een sacramentele dimensie hebben. Een en ander hangt samen met de interpretatie van Efese 5, 22-33. Protestanten vrezen een overevaluatie of een idealisatie van de relatie man-vrouw in het licht van de relatie Christus-Kerk. In welke zin kan men de relatie man-vrouw een ‘representatie’ noemen van de relatie Christus-Kerk zonder de grens tussen de mens en de God-mens Jezus Christus te overschrijden? Representatie is een analoog begrip: man en vrouw zijn beeld van God (Genesis 1, 27); de priester is een ‘alter Christus’ ; dit betekent niet noodzakelijk dat mensen goden zijn en de priester Christus is.