Perspectief 2012-16

Perspectief, Digitaal Oecumenisch Theologisch Tijdschrift Katholieke Vereniging voor Oecumene, nr. 16, juni 2012 27 Het huwelijk vandaag Uitdagingen en kansen voor pastoraat, theologie en spiritualiteit vanuit katholiek perspectief door professor Thomas Knieps-Port le Roi De laatste decennia is er in verschillende landen en talen een schier onoverzichtelijke hoeveelheid publicaties over het huwelijk uit de pen van katholieke auteurs verschenen. 94 Ondanks de uiteenlopende perspectieven, posities en doelstellingen hebben ze meestal één ding gemeen: het merendeel van deze publicaties vertrekt vanuit de socio- culturele context waarin gehuwden leven en waarmee hun partnerrelatie wordt geconfronteerd. Veeleer dan om een ‘theologie van het huwelijk’ is het de meeste auteurs te doen om een ‘theologie voor gehuwden’. 95 Zelfs leerambtelijke teksten beogen niet in de eerste plaats abstracte beschouwingen over de plaats van het huwelijk in Gods scheppings- en verlossingswerk te zijn, maar proberen de relevantie daarvan voor hedendaagse koppels aan te tonen. 96 Of hieraan pastorale bewogenheid of een groeiend inzicht in de contextualiteit van elke theologie ten grondslag liggen doet er weinig toe. Over het christelijk huwelijk kunnen katholieke theologen vandaag niet meer spreken zonder rekening te houden met de context waarin de exclusieve en duurzame partnerrelatie moet worden geleefd en beleefd. In deze bijdrage wil en kan ik geen uitzondering op deze regel maken en ik zal daarom in een eerste stap de situatie van het huwelijk in de laatmoderne samenleving van de West- Europese landen trachten te schetsen. Daaruit zal blijken dat ondanks alle pogingen tot objectiviteit een dergelijke analyse nooit neutraal kan uitvallen maar steeds meteen duidingen inhoudt die reeds door particuliere theologische visies en posities worden gestuurd of waarbij deze tenminste gemakkelijk aansluiting kunnen vinden. De theologische en pastorale visies die ik in het tweede gedeelte zal ontwikkelen zijn daarom principieel betwistbaar en staan open voor dialoog en discussie, ook - en hier vooral - tussen christelijke denominaties. 1. Een situatieschets van het huwelijk vandaag 1.1. Het huwelijk tussen neergang en veerkracht Het huwelijk bevindt zich vandaag in een paradoxale situatie. Aan de ene kant heeft het een enorm betekenisverlies ondergaan, zoals uit een korte blik op de recentere geschiedenis moge blijken. 97 Met de overgang van een agrarische naar een industriële samenleving is de socio-economische functie weggevallen die het huwelijk gedurende lange eeuwen in de Europese geschiedenis typeerde. Onder de noemers ‘individualisering’ en ‘pluralisering’ worden socio-culturele processen aangeduid die vooral sinds de jaren 60 van de voorbije 94 Voor een overzicht van de internationale (theologische) literatuur over het huwelijk gedurende de laatste 15 jaar zie de boekbesprekingen die sinds 1995 zijn verschenen in INTAMS review. Journal for the Study of Marriage & Spirituality . 95 Cf. T. Muldoon, A Theology for Married People, In: Id. & C.S. Dobrynski (eds.), Love One Another. Catholic Reflections on How to Sustain Marriages Today . New York, Crossroad, 2010, blz. 20-32 96 Zo schrijft bv. paus Johannes Paulus II aan het begin van zijn Apostolische Exhortatie over het christelijke gezin Familiaris consortio uit 1981: “Aangezien Gods plan met het huwelijk en het gezin betrekking heeft op de man en de vrouw in hun concrete dagelijkse bestaan in bepaalde maatschappelijke en culturele situaties moet de Kerk, om haar dienst te vervullen, zich erop toeleggen de situaties te kennen waarin het huwelijk en het gezin zich heden ten dage verwezenlijken.” (nr. 4) 97 Voor een overzicht over de geschiedenis van het huwelijk zie bijvoorbeeld J. Goody, The Development of the Family and Marriage in Europe . Cambridge, Cambridge University Press, 1983; A. Burguière et al., Histoire de la famillle , vol. 1 & 2 , Paris, Armand Collin, 1986; A. Gestrich, J.U Krause & M. Mitterauer, Geschichte der Familie . Stuttgart, Kröner, 2003