Perspectief 2012-16

Perspectief, Digitaal Oecumenisch Theologisch Tijdschrift Katholieke Vereniging voor Oecumene, nr. 16, juni 2012 28 eeuw ertoe hebben geleid dat er alternatieve partnerschapsmodellen zijn ontstaan waardoor de echtelijke verbintenis zijn, voordien onbetwistbare, monopoliepositie heeft verloren en in toenemende mate optioneel is geworden. Ook in de individuele levensloop markeert het huwelijk niet langer de obligate overgang naar volwassenheid en heel recent dreigt het daarenboven zijn functie als kader voor het grootbrengen van kinderen kwijt te spelen, twee tendensen die door sociologen als ‘de-institutionalisering’ worden omschreven. Tevens kan erop worden gewezen dat sinds de opkomst van het liefdeshuwelijk vanaf de 18 e eeuw de echtelijke verbintenis aan wankele gevoelens onderhevig werd en daarmee brozer is geworden met als gevolg de hoge echtscheidingscijfers die we sinds enkele decennia kennen. 98 Men zou de opsomming nog kunnen voortzetten, bijvoorbeeld door te verwijzen naar de secularisering, waardoor het huwelijk ook aan religieuze betekenis heeft ingeboet, of naar de gewijzigde genderverhoudingen die een einde maakten aan de economische afhankelijkheid van de vrouw binnen het huwelijksinstituut. Aanwijzingen genoeg dus om te besluiten dat het huwelijk in een neerwaartse spiraal is terechtgekomen en de ontwikkeling als een geschiedenis van verval moet worden beschouwd. Daar tegenover staat echter de waardering die onze tijdgenoten voor het huwelijk blijven koesteren. Opiniepeilingen en waardenonderzoek tonen telkens opnieuw aan dat het huwelijk helemaal niet heeft uitgediend in de levensplanning van de meeste mensen. Ondanks dalende huwelijkscijfers, het hoge aantal echtscheidingen en alternatieve levensvormen was volgens Britse statistieken in 2008 driekwart van de dertigjarigen in Groot-Brittannië getrouwd of zou binnenkort gaan huwen. Onderzoek in de VS wijst uit dat meer dan 90% van de Amerikaanse jongeren van plan is om ooit te trouwen. 99 En in een Duitse studie uit 2010 wordt vastgesteld dat 80% van alle ondervraagden de wens uit dat een partnerschap levenslang zal blijven duren. 100 Heeft het huwelijk dan toch meer veerkracht dan sommige doemscenario’s ons willen doen geloven? 101 Voor de Amerikaanse gezinssocioloog A. Cherlin is de hamvraag niet zozeer waarom zo weinig, maar veeleer waarom zoveel koppels vandaag nog trouwen. Volgens hem is het huwelijk weliswaar een groot deel van zijn functionele betekenis kwijtgespeeld, maar heeft het in ruil daarvoor aan ‘symbolische’ betekenis gewonnen. 102 “In fact, as marriage has become less necessary it has become, if anything, more important symbolically. A half-century ago, when 95 percent of the population married, it was a mark of conformity – the only acceptable way to live a full adult life. Today, when there are alternatives, one might have expected that marriage would be fading away. Instead, it has become the preferred way to have an intimate partnership, provided that the partners can make a go of it economically. It has therefore become a notable achievement – a marker of social status.” 103 Andere onderzoekers in de VS hebben de betekenisverschuiving van het huwelijk in de recentere geschiedenis beschreven aan de hand van drie sociaalpsychologische modellen 98 Cf. S. Coontz, Marriage – a History. From Obedience to Intimacy or How Love Conquered Marriage . New York, Viking, 2005 99 M. Regnerus, J. Uecker, Premarital Sex in America. How Young Americans Meet, Mate, and Think about Marrying . Oxford-New York, Oxford University Press, 2011, blz. 169 100 BM Familie, Senioren, Frauen und Jugend, Partnerschaft und Ehe – Entscheidungen im Lebensverlauf , 2011 http://www.bmfsfj.de/RedaktionBMFSFJ/Broschuerenstelle/Pdf-Anlagen/Partnerschaft-und- Ehe,property=pdf,bereich=bmfsfj,sprache=de,rwb=true.pdf (16.09.2011). De studie wijst er echter op dat het verlangen naar levenslange partnerschap niet exclusief is gekoppeld aan het huwelijk. 101 P.R. Amato, Tension Between Institutional and Individual Views of Marriage. In: Journal of Marriage and Family 66 (2004), blz. 959-965. Amato onderscheidt in het discours over het huwelijk (in de VS) een “marital decline perspective” en een “marital resilience perspective”. 102 A.J. Cherlin, The Deinstitutionalization of American Marriage. In: Journal of Marriage and the Family 66 (2004), blz. 848-861; A.J. Cherlin , The Marriage-go-round. The State of Marriage and the Family in America Today . New York, Vintage, 2010 103 A.J. Cherlin, The American Way of Marriage: Are There Lessons for the United Kingdom? The Edith Dominian Memorial Lecture 2011, http://www.oneplusone.org.uk/Publications/ConferenceProceedings/EdithDominianMemorialLecture2011.pdf (19 september 2011)