Perspectief 2012-15

Perspectief, Digitaal Oecumenisch Theologisch Tijdschrift Katholieke Vereniging voor Oecumene, nr. 15, april 2012 32 encycliek Ut unum sint die paus Johannes Paulus II in 1995 over de katholieke inzet voor de oecumene heeft geschreven. Sinds het midden van de jaren zestig worden, eveneens onder regie van de Pauselijke Raad voor de Eenheid, dialooggesprekken gevoerd met alle kerkelijke tradities. De dialogen met de vier kerken die in de 16 e eeuw uit de Reformatie zijn voortgekomen en waarover Marius van Leeuwen aan de hand van het boek Een rijke oogst heeft gesproken, vormen een deel van een groter geheel. Ook in de relatie met de Oriëntaals-orthodoxe en Oosters-orthodoxe Kerken, met de Oud-katholieke Kerken, met de brede beweging van evangelicalen en pinksterkerken zijn intensieve dialogen gevoerd. De consistente visie van de Rooms-katholieke Kerk en de vele inspanningen van die Kerk op oecumenisch gebied rechtvaardigen bijzondere aandacht voor de rol van Rome in de wereldwijde oecumene. (3) De geschiedenis van de oecumenische beweging is geen simpele successtory. Naast de grote doorbraken zoals de opheffing van het anathema tussen de kerken van Oost en West in 1965, de overeenstemming tussen katholieken en lutheranen over de rechtvaardigingsleer in 1999 en de aanvaarding van de Charta oecumenica voor de samenwerking tussen kerken in Europa in 2001, gaat het oecumenisch proces ook gepaard met allerlei schermutselingen, mislukkingen en misverstanden. Net als bij beleggingen bieden in het verleden behaalde successen geen garantie voor de toekomst. Goede persoonlijke contacten en wederzijds respect zijn belangrijk om op de weg van de oecumene verder te komen. Dat vraagt om permanente aandacht en onderhoud. In ons land is de Rooms-katholieke Kerk een van de oprichters van de Raad van Kerken. De eerste secretaris, dr. Herman Fiolet, was rooms-katholiek evenals de laatste drie voorzitters van de Raad. De Rooms-katholieke Kerk in Nederland heeft op allerlei manieren en niveaus de oecumenische beweging in Nederland mee gedragen. Dat komt niet overeen met het oecumenisch imago van de Rooms-katholieke Kerk in ons land dat ronduit negatief is. Rondom oecumene bestaan in de Rooms-katholieke Kerk van ons land sinds jaar en dag spanningen waaraan velen hebben geleden en nog lijden. Ook dat rechtvaardigt een aparte behandeling van de rooms-katholieke inzet voor de oecumene. Mijn opgave is nu om in het kader van het thema ‘Rome en de oecumene’ te spreken over kansen voor de oecumene en obstakels onderweg. Met het oog op de gedachtewisseling lever ik mijn bijdrage in aansluiting op de inleiding van Marius van Leeuwen ‘Welk jaargetijde is het in de oecumene’ over het boek Een rijke oogst dat door de Pauselijke Raad voor de Eenheid en op naam van kardinaal Walter Kasper in 2010 werd gepubliceerd. 45 Ik heb de tekst genomen die hij heeft uitgesproken op de jaarvergadering van onze vereniging in november 2011. 46 Hierin spreekt hij enerzijds zijn grote waardering uit voor de resultaten van de dialogen waardoor oude controverses werkelijk zijn overwonnen. Anderzijds stelt hij enkele fundamentele vragen bij de katholieke inzet, die vanwege haar maximalistische benadering uiteindelijk zelf wel eens het grootste obstakel zou kunnen vormen voor het bereiken van volledige gemeenschap en het herstel van de zichtbare eenheid. Ik wil proberen de door Marius van Leeuwen gesignaleerde obstakels te slechten en zo de levenskansen voor oecumene nog beter in het licht te stellen. (1) Rekent de Rooms-katholieke Kerk in haar oecumenische ijver niet te veel zaken tot het terrein van het noodzakelijke? In remonstrantse kring is het principe ‘Eenheid in het nodige, vrijheid in het niet-nodige en in alles de liefde’ zeer geliefd, zo stelt Marius van Leeuwen in zijn inleiding. Nu is dit principe in iets andere bewoordingen ook in het decreet Unitatis redintegratio van het Tweede 45 Walter Kasper, Een rijke oogst. De vruchten van de oecumenische dialoog . Uitgeverij Abdij van Berne / katholieke Vereniging voor Oecumene, Heeswijk 2011 46 De tekst is gepubliceerd in Perspectief . Digitaal tijdschrift van de Vereniging voor Oecumene, nummer 14, december 2011. Zie www.oecumene.nl