Perspectief 2011-13

Perspectief, Digitaal Oecumenisch Theologisch Tijdschrift Katholieke Vereniging voor Oecumene, nr. 13, september2011 37 Kent de Traditie van de kerk vrouwen als diakens? door Theresia Saers In het eerste millennium waren er nog geen boeken die een groot deel van de geschiedenis van de kerk bestreken. Zou men dan in het derde millennium iets zinnigs kunnen zeggen over de vraag of er ooit een diaconaat van vrouwen is geweest en, zo ja, waar? Zeker wel. Dr. Hans Wijngaards heeft de bevindingen van zijn jarenlange research neergelegd in een serie boeken. 16 Onlangs heeft hij op internet middels een visueel college de situatie in kaart gebracht van gebieden in Klein-Azië, Europa en Noord Afrika. 17 Maar eerst: hoe kan men weten of het diaconaat van vrouwen een waarachtig, sacramenteel en volledig diaconaat is geweest? Het antwoord is te vinden in kostbare Griekse en Syrische handschriften in oude bibliotheken . 18 Ze bevatten wijdingsrituelen voor mannelijke en vrouwelijke diakens, en documenteren de praktijk van de kerk van de vierde tot de achtste eeuw. Ze bevestigen de oudste wijdingsgebeden die al worden aangetroffen in de ‘Apostolische Constituties’, een verzameling van liturgische en kerkjuridische teksten uit de vierde eeuw met exact dezelfde formuleringen voor mannen als voor vrouwen. 19 In het eerste millennium hebben we nog te maken met de onverdeelde Katholieke Kerk. Er was nog geen scheiding tussen Oost en West. Vrouwen werden evenals mannen toegelaten tot het diaconaat door middel van een volstrekt gelijkwaardige en bijna identieke sacramentele wijding. In beide gevallen werd de wijding door de bisschop luid en duidelijk in de kerk aangekondigd. De mannelijke wijdelingen zowel als de vrouwelijke werden naar het priesterkoor gebracht om de bisschop tegemoet te treden die voor het altaar zetelde. Beiden kregen de handen opgelegd door de bisschop, die daarbij in grotendeels identieke woorden de heilige Geest aanriep om de genade van het diakenambt te schenken aan deze mannen en vrouwen. Beiden werden bekleed met een stola als een onderscheidingsteken van hun ambt. Beiden ontvingen de communie van de bisschop en beiden kregen de kelk met het kostbare bloed. De kerk spreekt van een sacramenteel teken, wanneer er sprake is van het stoffelijke, bij de diakenwijding de handoplegging door de bisschop, en de vorm, de uitgesproken woorden. Er zijn aanvullende symbolen: de toediening van het sacrament vindt plaats recht voor het altaar, tijdens een eucharistieviering, de wijdeling wordt bekleed met het ambtsgewaad en krijgt de kelk overhandigd als instrument van de bediening. Door al deze uitwendige tekenen dient de universele kerk in het openbaar de heilige wijdingen toe zodat zowel de ontvanger als het Godsvolk weet dat het sacrament is verleend. Uit oude documenten weten we dat bij de diakenwijding van vrouwen zowel als mannen al deze punten in acht werden genomen. Het woord van het Concilie van Trente is hier van toepassing: “Indien iemand zegt dat ondanks de heilige wijding, de heilige Geest niet is gegeven, en dat derhalve de bisschop vergeefs tot de wijdeling zegt: ‘Ontvang de heilige Geest’, die persoon is vervloekt”. Het wijdingsgebed dat de bisschop uitsprak bij de handoplegging van de vrouwelijke diaken in de vierde tot de achtste eeuw, luidde als volgt: “Heilige en almachtige God, door de menselijke geboorte van uw enige Zoon uit een maagd, hebt u het vrouwelijk geslacht geheiligd. Gij verleent niet alleen aan mannen maar ook aan vrouwen de genade en uitstorting van de heilige Geest. Heer. Zie welwillend naar uw dienstmaagd en wijd haar toe aan de taak van uw diaconaat, en stort over haar uit de rijke en overvloedige gave van uw 16 J. Wijngaards , Vrouwen Geen Priester?. KBS 1979; Het niet-wijden van vrouwen in de R.-K. Kerk. Een koekoeksjong in het katholieke nest. Narratio 2002; Vrouwen tot diaken gewijd. Historische feiten en actueel debat . Heeswijk 2006 17 J. Wijngaards , 2011, http://www.womenpriests.org/nl/traditio/deaconshow_nl.htm 18 Nu ook voor iedereen toegankelijk via de internetsite www.womenpriests.org 19 J. Wijngaards, http://www.womenpriests.org/deacons/deac_con.asp