Perspectief 2011-13

Perspectief, Digitaal Oecumenisch Theologisch Tijdschrift Katholieke Vereniging voor Oecumene, nr. 13, september2011 24 dichter bij die van de Rooms-katholieke Kerk te liggen dan de gereformeerde. Hier hebben gereformeerden binnen de Protestantse Kerk in Nederland nog enig huiswerk te doen. U weet wellicht dat de kerkengemeenschap rond de Konkordie van Leuenberg , officieel onder de naam Gemeenschap van Protestantse Kerken in Europa, bij uitstek de plek is waar gereformeerden en lutheranen – alsmede voorreformatorische kerken en methodisten – elkaar ontmoeten. Vorig jaar bracht deze organisatie een concept-dialoograpport uit over ‘Ambt, ordinatie en episkopè ’, en dat zijn dus precies de vragen waarover het in deze bijdrage gaat. In de afgelopen weken werd een conceptreactie van de Protestantse Kerk in Nederland voorbereid, die vermoedelijk volgende week door het moderamen van de generale synode wordt vastgesteld en vervolgens wordt verstuurd naar het secretariaat in Wenen. Ik kom daarop straks nog terug. 2. Thema’s Het door mij te becommentariëren deel van Een rijke oogst behandelt drie thema’s, namelijk (1) de zending en het ambt van het hele volk van God, (2) het wijdingsambt, en (3) de episkopè , het toezicht. Over het eerste thema, de zending en het ambt van het hele volk van God, kan ik kort zijn. Niet omdat het niet belangrijk zou zijn, maar veeleer omdat het een breed gedeeld besef onder woorden brengt. Het ambt dient te worden gezien in het perspectief van de zending, de mission , van het hele volk van God. Zo begint ook het Lima-rapport over het ambt. Ook in een in 2005 aangeboden Gespreksnotitie over het ambt in de oecumenische discussie van de Beraadgroep Geloven en Kerkelijke Gemeenschap van de Raad van Kerken in Nederland is dit het uitgangspunt, en wordt nog nadrukkelijker getracht het ambt vanuit het perspectief van de zending – dus van de opdracht tot verkondiging en dienst in onze culturele context – te doordenken. De hoofdmoot van het ambtsdeel betreft het tweede thema, dat van het ‘wijdingsambt’. Hier beginnen ook meteen de moeilijkheden, al was het maar terminologisch. Ton van Eijk vertaalt het Engelse ‘ ordained ministry ’ met ‘wijdingsambt’. Ik begrijp dat, omdat dit een geijkte en voor de katholieke lezer vertrouwde term is. Maar voor protestanten roept het een extra vraag op. Wij zouden liever dichter bij de Engelse tekst blijven en spreken van ‘geordineerd ambt’ zonder de onmiddellijke connotatie van sacramentele wijding. 10 Het deel over het ‘wijdingsambt’ kent een opvallende structuur, die verder ook in de paragraaf over het leergezag (hoofdstuk 4, par. C.6) en in het hoofdstuk over doop en eucharistie is te vinden. Eerst wordt namelijk uitvoerig ingegaan op de dialogen van de Rooms-katholieke Kerk met de anglicanen, onder ingewijden bekend als ARCIC I en II, en daarna op de ‘overige dialogen’, dus die met lutheranen, gereformeerden en methodisten. De reden daarvoor ligt voor de hand: men kan wat ARCIC betreft inzetten bij een bereikte consensus over het wijdingsambt, en dat geldt voor de andere dialogen niet. De behandeling van het ambt door ARCIC is ‘voorgelegd aan de betrokken autoriteiten en heeft hiervan een positieve beoordeling ontvangen’ (par. 51). Dat wil zeggen: katholieken en anglicanen zijn het erover eens dat de ordinatie een epiclese (gebed om de heilige Geest) en een handoplegging omvat; dat het geordineerde ambt sacramenteel van aard is; een bijzondere verantwoordelijkheid voor het leiden van de eucharistie impliceert; geen verbijzondering van het ambt van alle gelovigen is; onherroepelijk en onherhaalbaar is; de episkopè impliceert; staat in de apostolische successie, en een drievoudige structuur (bisschop, priester, diaken) kent. Vragen die blijven zijn eigenlijk vooral vragen die nieuw zijn opgekomen . Dan gaat het om het subject van het ambt. Wie kan worden geordineerd, alleen ongehuwde mannen of 10 Inmiddels is mij uit een interventie van dr. Van Eijk in de op deze bijdrage aansluitende discussie duidelijk geworden, dat de term ‘wijding’ een brede betekenis heeft, en niet zo sterk naar het sacramentele aspect van het ambt verwijst als ik meende.