Perspectief 2011-13

Perspectief, Digitaal Oecumenisch Theologisch Tijdschrift Katholieke Vereniging voor Oecumene, nr. 13, september2011 19 mannen en vrouwen, en is de kerk een gemeenschap van lokale kerken met verscheidenheid in hun verbondenheid. Vooral in de dialoog met de anglicanen is het koinonia begrip tot een echt sleutelbegrip geworden aan de hand waarvan samen een ecclesiologie is uitgebouwd, in het bijzonder ten aanzien van de structurering van de gemeenschap en de rol van de bisschop als instrument van de voortdurende versterking van de koinonia in tijd en ruimte. Kasper tekent daar wel bij aan dat de wijding van vrouwen in sommige anglicaanse provincies, en ondertussen moeten we ook zeggen de wijding van homoseksuele ambtsdragers, de voortgang in de gemeenschap tussen de Rooms-katholieke Kerk en de anglicaanse kerken sterk heeft gehinderd. Het tweede deel van het hoofdstuk over de kerk behandelt de bron van het gezag in de kerk. Alle gesprekspartners beamen dat de voornaamste bron van gezag het gezag van Jezus Christus is. De klassieke controverse over de verhouding van Schrift en traditie in de wijze waarop Jezus Christus tot ons spreekt, is voor een heel stuk veel meer ontspannen geworden omwille van nieuw hermeneutische inzicht. Er moet onderscheid worden gemaakt tussen de Traditie (dat is de levende aanwezigheid van het Evangelie door de tijden heen tot op de dag van vandaag) en de vele tradities van de kerk. De Schrift is norm van de traditie, maar tegelijkertijd is de Schrift ook product van de Traditie. Die levende Traditie heeft ook gespeeld in het canoniseringsproces van het Nieuwe Testament. Toch zijn hiermee niet alle hermeneutische problemen van de baan. Over het gewicht van de vroegere concilies van de kerk blijven de meningen niet helemaal gelijklopend, maar het moeilijkste element blijft hoe de apostoliciteit van de kerk moet worden verstaan. Dat de kerk is gebouwd op het fundament van de apostelen wordt door alle gesprekspartners bevestigd. De gereformeerden benadrukken dat de hele kerk apostolisch is. Maar de betekenis van de opvolging in het apostolisch ambt blijft voorlopig een onopgelost probleem in de oecumenische dialoog. De posities van anglicanen en katholieken liggen dicht bij elkaar. Episkopè moet worden uitgeoefend door ambtsdragers die in de apostolische successie zijn gewijd. Maar voorlopig herziet de Rooms-katholieke Kerk niet de brief van paus Leo XIII, Apostolicae Curae (1896), waarin de geldigheid van de anglicaanse wijdingen wordt ontkend. In de andere dialogen blijft verschil bestaan in het verstaan van de betekenis van de wijding in het ambt voor de apostoliciteit van de kerk, in het bijzonder de rol die het bisschopsambt daarbij speelt. In het kader van de apostoliciteit ontbreekt ook overeenstemming over de verantwoordelijkheid van het geordineerde ambt, in het bijzonder het bisschopsambt, als leergezag bij de authentieke Schriftinterpretatie. Bij alle dankbaarheid over wat samen kan worden gezegd, vergeet de kardinaal niet aan te geven wat nog moet worden opgelost. Voor hem gaat achter de vraag naar het wat van de kerk, waarin veel vooruitgang is geboekt, de vraag naar het waar van de kerk schuil, waarover nog groot verschil van visie bestaat. Tegenover het protestantse antwoord dat de kerk wordt verwerkelijkt in gemeenschappen waar het Woord van God zuiver wordt verkondigd en de sacramenten op de juiste wijze worden bediend, staat de rooms-katholieke opvatting dat de Kerk van Christus bestaat in ( subsistit in ) de katholieke kerk, dat wil zeggen dat de Kerk concreet, ten volle, blijvend en eigenlijk wordt verwerkelijkt in gemeenschappen met de opvolger van Petrus, en de bisschoppen in gemeenschap met hem. Voor de Rooms- katholieke Kerk betekent de sacramentele werkelijkheid van de kerk dat het wat (aard) niet van het waar (de concrete gestalte van de kerk) mag worden gescheiden worden. En die concrete gestalte brengt ons bij de structuren en de moeilijke verschilpunten rondom het episcopaat in apostolische successie, het primaat, het leergezag van het episcopaat in gemeenschap met de bisschop van Rome.