Perspectief 2011-12

Perspectief, Digitaal Oecumenisch Theologisch Tijdschrift Katholieke Vereniging voor Oecumene, nr. 12, juni 2012 12 Gouden Vrijdag De uitstraling van Pinksteren en een roep om barmhartigheid door Leo van Leijsen Onderstaande tekst over Gouden Vrijdag, de vrijdag na Pinksteren in de Oost- en West- Syrische tradities, is een actuele bewerking van een meditatie die werd gehouden voor Radio Maria op 28 mei 2010. ‘Gouden Vrijdag’… Natuurlijk zegt u die term waarschijnlijk niets. Dat is ook begrijpelijk. Het is de naam die de christelijke Syrische Kerken geven aan de vrijdag na Pinksteren. Op deze dag wordt een heel bepaald gedeelte uit het Bijbelboek ‘Handelingen van de Apostelen’ voorgelezen tijdens de eucharistieviering. Het gaat om Handelingen 3. Het verhaal dat daar wordt verteld, geeft aan deze bijzondere vrijdag zijn al even bijzondere naam. In 2011 vieren christenen in Oost en West Pasen op precies dezelfde datum. Dat betekent, dat ook het daarmee corresponderende Pinksterfeest in 2011 voor Oost en West op dezelfde dag valt. Dat is een gelukkige samenloop van omstandigheden. Doorgaans immers lopen de westerse en orthodoxe kalenders nogal uiteen. Dan kunnen er één tot vijf weken liggen tussen – zeg maar gemakshalve – óns en hún Pasen en Pinksteren. Maar in 2010 en 2011 zien we de kalenders samenvallen, zodat het in die twee achtereenvolgende jaren echt valt op de vrijdag na het westerse Pinksteren ook voor de Syrische christenen ‘Gouden Vrijdag’ is. 18 De christenen van de Syrische traditie hebben verschillende kerken van verschillende ritussen: orthodoxen, katholieken, West-Syriërs, Oost-Syriërs, Chaldeeërs, Assyriërs, Maronieten, Malankaren en Malabaren, enzovoorts. Al deze oosterse kerken gaan terug op het oude Syrische – dat wil zeggen in oorsprong Arameestalige – christendom van het Midden-Oosten. We vinden Syrische christenen niet alleen in het Midden-Oosten zelf: Syrië, Libanon, Turkije en Irak, maar ook al eeuwen lang in India, en sinds de 19 e eeuw steeds meer in onze eigen westerse wereld, ook in Nederland. En allemaal vieren ze op de vrijdag na Pinksteren ‘Gouden Vrijdag’. Uit twee van deze Syrische tradities, namelijk die van de Syrisch-orthodoxe Kerk en die van het Oost-Syrische christendom, zal ik bij de behandeling van ‘Gouden Vrijdag’ putten. Ik zal sprekende voorbeelden noemen en enkele meditatieve teksten bieden, die stammen uit deze twee Syrische tradities. Met Pinksteren vieren de westerse - maar ook de oosterse christenen - de komst van de heilige Geest. In bepaalde kerken van het christelijke Oosten is het daarbij de gewoonte om, bij het werk van de Geest, op Eerste Pinksterdag God als de Drie-ene centraal te stellen en dan op Tweede Pinksterdag vooral de Nederdaling van de heilige Geest voor het voetlicht te halen. Ook de Syrische christenen gedenken de komst van de Geest. Ook zij lezen natuurlijk tijdens die dagen het pinksterverhaal uit Handelingen 2. We kennen allemaal dit wonderlijke relaas. De Geest van God daalt in vurige tongen – vlammen – neer op de leerlingen van Jezus. Na Jezus’ heengaan met Hemelvaart hadden die discipelen zich wat bangelijk in de zaal van het Laatste Avondmaal teruggetrokken. Ze hadden bij wijze van spreken nog net niet de deuren en ramen gebarricadeerd. Ze waren vol vrees voor een onzekere toekomst. Maar nu laat de Geest hun angst verdampen en gooit ze alles open: vensters, grenzen tussen mensen, taalbarrières. Op de lokroep en de stuwkracht van de Geest trekken de leerlingen naar buiten, de straat op en begeven zich onder de mensen. Ze beginnen te verkondigen in allemaal vreemde talen – tongen, staat er letterlijk in het Grieks, hetzelfde woord als was gebruikt voor de vurige tongen bij de Nederdaling zélf van de heilige Geest. 18 Gezamenlijke Pasen 4 april 2010 en 24 april 2011; gezamenlijke ‘Gouden Vrijdag’ 28 mei 2010 en 17 juni 2011