Perspectief 2009-3

Perspectief, Digitaal Oecumenisch Theologisch Tijdschrift Katholieke Vereniging voor Oecumene, nr. 3, maart 2009 3 achter de tekst het mysterie zien van de band tussen Paulus en het leven van de Kerk door de eeuwen heen. We moeten begrijpen waarom de Kerk, die volgens ons geloof geleid wordt door de heilige Geest, deze veertien teksten (tweemaal zeven; zou men hierin een verborgen symbool van het cijfer zeven kunnen zien?) aan Paulus toeschrijft en blijft toeschrijven, niet noodzakelijk als de schrijver in strikt literaire zin, maar als de openbaring van zijn geest door de Brieven. Ik ben misschien duidelijker als ik zeg - wat U ongetwijfeld weet - dat wij in de Kerk, zoals ze wordt opgevat in de orthodoxe mentaliteit en traditie, niet veel belang hechten aan de uiterlijke schijn. Wij zoeken achter het uiterlijke het wezenlijke. Dat wat bijvoorbeeld een orthodoxe icoon ons wil bieden. Niet de fysieke voorstelling – die trouwens zoals Gregorius van Nissa zegt, voortdurend verandert – maar de getransfigureerde persoon in het goddelijke licht en de genade. De voorstelling is slechts een onontbeerlijke aanleiding om meer naar de diepte van de realiteit van de persoon te gaan. De persoon die men op een icoon ziet, is geen in ruimte en tijd beperkt wezen, maar een getransfigureerde persoon die leeft in het goddelijk leven en het eeuwige zijn van God en de mensen oproept om tot die andere, tijdloze realiteit te komen over de grenzen van tijd en ruimte heen. Zo alleen kunnen we begrijpen waarom in de icoon van Pinksteren de eerste plaats onder de apostelen die de Geest in de vorm van vurige tongen ontvangen, aan de apostelen Paulus en Petrus werd toegekend. Iedereen erkent, en vooral de iconenschilders van de heilige beelden, erkennen, dat historisch de fysieke aanwezigheid van Paulus in Jeruzalem op het moment van de nederdaling van de H. Geest over de leerlingen van Christus niet mogelijk was. Maar we zeiden reeds dat de voorstelling niet belangrijk is, want het wezenlijke ligt elders. En het essentiële is dat Paulus de heilige Geest heeft ontvangen en hij een geestbezielde apostel is geworden. In het orthodoxe denken gaat het in de Kerk ook zo met de heiligenlevens en met het toeschrijven van geïnspireerde teksten aan concrete personen. Het feit dat de Traditie van de Kerk Sint Paulus als de auteur van twee derde van de Brieven van het Nieuwe Testament beschouwt, duidt enerzijds de plaats aan die Sint Paulus in het hart van de christenen kreeg en openbaart anderzijds de overtuiging van de Kerk dat de apostel Paulus met deze veertien brieven onderricht geeft en aansluit bij de ontplooiing van haar mysterie. Johannes Chrysostomus In dezelfde geest aanvaardt de Kerk Johannes Chrysostomus, Patriarch van Constantinopel, een andere geestbezielde man, als iemand, die het best de diepe zin van de brieven van Sint Paulus heeft verwoord. Een van de exegetische beginselen van Johannes Chrysostomus is dat het verstaan van de Schriften niet enkel de vrucht is van louter menselijke inspanningen, maar het resultaat is van de samenwerking tussen de menselijke persoon en de heilige Geest. Alle geestelijke verwezenlijkingen van Sint Paulus en de andere apostelen schrijft Johannes Chrysostomus toe aan de heilige Geest. In zijn commentaar op de Handelingen en op de eerste brief aan de Korintiërs zegt Johannes Chrysostomus dat hij ervan overtuigd is dat zonder de genade van de heilige Geest, de inspanningen van de apostelen vruchteloos zouden geweest zijn. 4 Johannes Chrysostomus gebruikt een veelbetekenende metafoor, die we later bij Maximus de Belijder en bij anderen terugvinden waarin hij wijst op deze samenwerking tussen de heilige Geest en de mens met het oog op het begrijpen en schouwen: “Gewis zijn de ogen mooi en nuttig maar als ze zonder licht willen kijken, dan dient de schoonheid noch hun vermogen tot iets; zij schaden die zelfs. Zo is het ook met de ziel; als zij zonder de Geest wil zien, wordt ze voor zichzelf een belemmering”. 5 Voor de mens die verlicht is door de heilige Geest bestaat er geen verschil tussen de Christus van de evangelies en de Christus van Paulus. Wanneer 4 Zie Rev. Constantin Coman, Professeur de l’Université de Bucarest (Roumanie), Principes hermènetiques de Saint Jean Chrysostome á ses commentaires aux épitres de Saint Paul, en grec in Archives 13 ème Congrès International sur Saint Paul sous la nomination Pavleia , Berea 2007, pages: 111-129 5 In epistulam i ad Corinthios PG 61.60.26)