Overeen 2007 18

7 Overeen, nr. 18, april 2007 Het boekje heeft zes hoofdstukken. In de inleiding geeft Koffeman een eerste duiding van ‘oecumene’. Zo typeert hij de oecumenische beweging als een bewe- ging van onvrede met de huidige verhou- dingen in kerk en wereld, die vernieuwing zoekt om tegenstellingen en gescheiden- heid te overwinnen. Daarbij acht Koffe- man de relatie tussen kerk en cultuur heel belangrijk. Koffeman wijst op de vele overkoepelende, confessionele en one- issue organisaties die de oecumene zichtbare gestalte geven. Vooral de Wereld- raad van Kerken krijgt veel aandacht van Koffeman. Verder wijst hij op de verschil- lende dimensies van de kerkelijke, theolo- gische en spirituele oecumene. Achtergronden Koffeman wil hier de kerkelijke dimensie benadrukken. Daarom schetst hij in het tweede hoofdstuk enkele achtergronden bij achttien ‘kerkenfamilies’. Zo vertelt hij hoe een bepaalde kerkenfamilie zichzelf ziet, hoe ze georganiseerd is, wat haar plek is in het geheel van het christendom en omringende culturen, een klein beetje geschiedenis en enkele kenmerken. Het leuke is dat hij niet alleen de traditionele gevestigde kerken beschrijft, maar ook de nieuwere kerken die voor sommigen buiten het blikveld blijven. Zoals de Pink- sterbeweging, de Evangelische Beweging en de Onafhankelijke Afrikaanse Kerken die we ook in Nederland door bijv. migra- tie tegenkomen. Tenslotte krijgen ook enkele verenigde kerken, zoals de PKN in Nederland, aandacht. 19 e eeuw In het derde hoofdstukje worden de vernieuwende bewegingen beschreven die in de loop van de 19e eeuw ontstaan en die de wortels vormen van de oecu- menische beweging. Koffeman geeft aan hoe de liturgische beweging, de zendings- beweging, Faith & Order, de vredesbewe- ging en Life and Work impulsen hebben gegeven aan de oecumene en hoe ze zijn samen gekomen in de Wereldraad van Kerken (WRK). Wereldraad van Kerken In de beschrijving van de recente geschie- denis van de oecumene in het volgende hoofdstuk neemt Koffeman de geschiede- nis van de WRK vanaf haar oprichting in 1948 in Amsterdam als hoofdlijn. Daarbij belicht hij de Nederlandse inbreng, het doel van de WRK, de organisatie en de thema’s van assemblees en conferenties. Koffeman beschrijft de kerkelijke, theolo- gische, sociale en politieke thema’s van deze bijeenkomsten in de context van hun tijdsgewricht. Zo biedt dit hoofdstuk een aardig zicht op de vele zaken waar men zich in de oecumene in de loop van de jaren voor heeft ingezet. Koffeman spreekt over thema’s op buitenkerkelijk vlak, zoals de inzet voor mensenrechten, noodhulp, en bestrijding van allerlei vormen van onrecht. Hij maakt de inspanning van de WRK voor verzoening op diverse terreinen duidelijk. Koffeman vertelt over dialogen met samenlevingen en religies, processen en decennia met bepaalde thema’s. Met betrekking tot binnenkerkelijke zaken laat Koffeman zien welke vooruitgang er in de loop van de tijd is geboekt op verschillen- de gebieden, bijv. met relatie tot Schrift en traditie, doop, allerlei overeenkomsten en documenten, en waar nog uitdagingen liggen. Zo vormen bijv. de Pinksterkerken een uitdaging voor de ‘klassieke’ oecu- mene. En blijkt het nodig in de 21 e eeuw nieuw begrip te krijgen van de oecumeni- sche beweging en van de rol van de WRK daarbinnen. Hierbij acht Koffeman een oecumenische beweging zonder WRK ondenkbaar, want zij is de spil in vele netwerken. De WRK vormt volgens hem ten diepste een uitdaging aan de kerken om hun opvattingen over wat het bete- kent kerk te zijn te overwegen. Hier loopt Koffeman vooruit op het laatste hoofd- stuk. Nederland Eerst komt namelijk in het vijfde hoofd- stuk de oecumenische beweging in het kerkelijk leven in Nederland nog aan bod. Ons bijzondere kerkelijke landschap met de vele christelijke gemeenschappen heeft volgens Koffeman gezorgd voor een gunstig klimaat voor de oecumene. Koffe- man duidt de betekenis van de Raad van Kerken en de rol van andere oecumeni- sche organisaties in Nederland. Er is een korte beschrijving van het SoW-proces dat is uitgemond in de vereniging in de PKN. Ook is er aandacht voor theologi- sche gesprekken in Nederland over doop, gemengd huwelijk, intercommunie en ambt, en de kerk. Tenslotte bespreekt Koffeman in dit kader spirituele oecumene in Nederland, die te vinden is in oecu- Wereldraad: spil van de oecumene In de serie Wegwijs verscheen bij uitgeverij Kok in de tweede helft van 2005 het boekje ‘De oecumenische beweging’. Het is geschreven door dr. Leo J. Koffeman, hoogleraar kerkrecht en oecumene aan de Theologische Universiteit te Kampen. Het boekje, met ongeveer 150 bladzijden, is volgens de auteur “een poging de oecumenische beweging in kaart te brengen voor wie zich daarop snel en op hoofd- lijnen wil oriënteren”. Ook wil het te denken geven en inspiratie bieden. menisch georiënteerde kloostergemeen- schappen, speciale vieringen en kerken- dagen. Toekomst Het zesde en laatste hoofdstuk gaat over de toekomst van de oecumenische beweging. Koffeman geeft in dit hoofd- stuk zijn visie op de uitdagingen voor de oecumenische beweging en de waar- schijnlijke richting voor de ontwikkelin- gen. Inhoudelijk gaat hij o.a. in op de betekenis van de verplaatsing van het zwaartepunt van het christendom naar het Zuiden, de spanningen tussen ortho- doxie en meer radicale vleugels in het protestantisme, de interreligieuze dialoog en de ontwikkelingen op het vlak van communicatie en mobiliteit. Dit alles heeft voor de oecumene vergaande consequenties. Zo moet de WRK meer aansluiting vinden bij minder institutione- le groeperingen om zo ‘beweging’ te behouden. Tenslotte duidt hij er op dat de oecumene voor de meesten geen vrijblijvende zaak is, maar wordt ervaren als een gave van God en tegelijk als een verplichtende opdracht. “Wil de oecu- menische beweging haar kracht hervin- den en behouden, dan moet het een onvervreemdbaar aspect van de kerken zelf zijn, en niet een ‘organisatorisch’ extra daarbuiten.” Zo besluit Koffeman op een positief- normatieve manier zijn boekje over de oecumenische beweging. Dat biedt wat het pretendeert te geven, namelijk een toegankelijk en lezenswaardig overzicht van de veelzijdige en dynamische oecu- menische beweging. Het is dan ook een aanrader als eerste kennismaking met de oecumenische beweging, en motiveert tot verdere verdieping. Ward Kint Dr. Leo J. Koffeman, De oecumenische beweging, Serie Wegwijs, Kok, Kampen, 2005, ISBN 90 435 1159 5