Perspectief 2018-41

2018 - 41 De Kerk als sacrament 39 Re ag eer Terugkijkend op de introductie van de aanduiding van de Kerk als sacrament in de eerste paragraaf van LG vraag ik me af of de concilievaders hier niet consequent de term mysterium hadden moeten blijven gebruiken die ook het opschrift is van het hele eerste hoofdstuk. De term sacrament is in de Westerse traditie toch teveel belast met de controverse over de zeven of twee rituelen. Daarom blijft de Wereldraad met deze term moeite hebben. 3. Een manier om de Kerk als sacrament te verstaan. Ik heb in Teken van aanwezigheid geprobeerd de uitdrukking ‘de Kerk is als het ware het sacrament’ te verhelderen aan de hand van het begrip symbolische orde. Dat is in de theologie een nieuw begrip dat ontwikkeld is in de culturele antropologie. Daar moeten we niet van schrikken. Het geloof dat naar inzicht en begrip zoekt mag proberen dat geloof met inzichten van buiten de eigen bijbelse en liturgische taal te verhelderen. Zo werden in de middeleeuwse scholae de aristotelische begrippen eidos en hulè ( forma en materia ) opgenomen als de twee wezenlijke elementen waaruit de rite van ieder sacrament bestaat. Ik heb me hier zeer afhankelijk gemaakt van de Franse theoloog Louis-Marie Chauvet, die zichzelf schatplichtig weet aan de filosofie van Heidegger, de psychoanalyse van Lacan en de taalfilosofie van De Saussure. Een symbolische orde is het geheel van tekens waardoor, of liever nog waarin wij toegang hebben tot de werkelijkheid of waarin die werkelijkheid ons als geordend en zinvol verschijnt. Als wij dit begrip voor de Kerk gebruiken, dan is deze het geheel van tekens waarin wij toegang hebben tot de werkelijkheid die aan het licht treedt in het verhaal dat christenen vertellen en dat in de Bijbel geboekstaafd is: dat zijn God en zijn koninkrijk, Jezus Christus, gestorven en verrezen, en beider heilige Geest. De symbolische orde is voor een groot deel een constructie van taal. (Daarom had ik het net ook over ‘het verhaal’) Wat heb ik nu in dat begrip ‘symbolische orde’ gevonden dat ik vruchtbaar acht voor de ecclesiologie? In een symbolische orde treed je binnen, je leert je op een bepaalde manier in de werkelijkheid te plaatsen en tot die werkelijkheid te verhouden. Je ertoe verhouden betekent dat je er niet mee samenvalt. Hier komt een inzicht uit de psychoanalyse te hulp. Een mens begint zijn leven met de imaginaire versmelting met de moeder. Het is de fase