Overeen 2018-40

De liturgie in de Orthodoxe Kerk door Theodoor van der Voort 4 • april 2018 Actieve deelname Uit het verhaal van de Emmaüsgan- gers in het Lukasevangelie en uit de Handelingen der Apostelen blijkt dat “het breken van het brood” van meet af aan kenmerkend is geweest voor de christelijke gemeenschap, en dat is het vandaag de dag nog steeds. De mensen die naar de kerk komen, doen mee met de Liturgie die daar gevierd wordt. Ze bidden mee tij- dens de dienst, maar zij kunnen zich nog sterker met deze dienst vereni- gen door ook een offerbroodje, een prosfora, te kopen en daarbij een briefje of gedachtenisboekje te leg- gen met de namen van mensen die hun dierbaar zijn. Dat kunnen zowel levenden als overledenen zijn. De prosforen worden door de altaardie- naren aan de priester gegeven. Die bidt voor de mensen wier namen op het briefje of in het gedachtenis- boekje staan, terwijl hij bij het noe- men van elke naam met een scherpe lans een klein deeltje uit de prosfora neemt en dat deeltje op de diskos, een pateen op een voetje, legt. Tegen het einde van de Liturgie, na de Communie, doet de priester al die deeltjes in de kelk, terwijl hij zegt: “Wis, Heer, door Uw kostbaar Bloed de zonden uit van de hier herdachte dienaren”. Boven tijd en ruimte uitstijgend Op deze manier worden de personen wier namen opgeschreven zijn, door de aanwezigen in deze Liturgie bij déze dienst betrokken, of zij nu aan- wezig of afwezig zijn, nog leven of reeds gestorven zijn. De Liturgie stijgt hiermee uit boven de gemeen- schap die hier en nu aanwezig is. Maar niet alleen hieruit blijkt dit. De gebeden van de priester laten zien dat de tijd tijdens de vie- ring van de Liturgie als het ware wordt opgeheven. Het dui- delijkst komt dit tot uiting in het gebed direct na de instel- lingswoorden, die over het brood en de wijn zijn uitgespro- ken. Dan wordt ge- zegd: “Dit verlossend gebod nu indachtig, en alles wat voor ons is geschied: het Kruis, het graf, de Opstanding op de derde dag, de Hemel- vaart, het zetelen ter rechterzijde en de wederkomst in heerlijkheid, bieden wij U aan: het Uwe van het Uwe, in alles en voor al- les.” Dit is toch wel bijzonder: Kruis, graf, Opstanding, Hemelvaart zijn gebeurd, het zetelen ter rechterzijde is nu, en de wederkomst is toekomst, maar toch wordt die wederkomst hier in het gebed opgenomen als een feit dat ook reeds is geschied! Zo’n heilsfeit moet kennelijk in de Litur- gie meegenomen als een vaststaand iets, dat er reeds is! Gebed voor allen In de Orthodoxe Kerk wordt meestal de Liturgie van de H. Johannes Chry- sostomos gevierd. Slechts tienmaal per jaar wordt de Liturgie van de H. Basilius de Grote gevierd, maar vijf keer juist op de zondagen van de Grote Vasten. De gebeden van de priester tijdens en rond de Consecra- tie zijn in deze Liturgie veel uitgebrei- der. In het gebed voor het “Onze Va- der” wordt voor iedereen – je zou wat oneerbiedig kunnen zeggen “voor Jan en alleman” – gebeden. En aan het einde van dat gebed, als je denkt dat echt aan elke groep mensen is ge- dacht, klinken de woorden “en aan hen aan wie wij niet gedacht hebben, door onbekendheid of vergeetachtig- heid, of door het grote getal der na- men: denk daar Zelf aan, o God”. Dit is ronduit prachtig! Wij erkennen hier dat wij vinden dat er echt voor ieder- een gebeden moet worden, maar te- vens erkennen wij dat wij niet in staat zijn dat te doen. Wij erkennen dat wij mensen vergeten hebben en zullen vergeten, en vragen God dit defect aan te vullen! £ v. Theodoor van der Voort is aarts- priester van de Russisch Orthodoxe Kerk van het patriarchaat van Con- stantinopel In de Orthodoxe Kerk staat de Liturgie, de Eucharistieviering, in het leven van de parochie cen- traal. Een groep orthodoxe gelovigen wordt immers een parochie, juist omdat die samen de Liturgie viert. De opdracht die onze Heer Jezus Christus tijdens het Laatste Avondmaal aan Zijn leerlingen gegeven heeft: “Doet dit tot Mijn gedachtenis”, is in de Orthodoxe Kerk tot een leidraad van het kerkelijk leven geworden. s Grieks-orthodoxe eucharistie in Antakya (Zuid-Turkije), Grote Intocht met de Gaven van Brood en Wijn (Foto: L. van Leijsen).