Pokrof 5 antwoord eerder in de verwantschap tussen de orthodoxe en inheemse visies op de kosmos. Hij is vanmening dat antropologen dit elementaire punt over het hoofd zien. Overlappende visies op de kosmos Er zijn vele definities van kosmologie, maar hier wil ik volstaan met de volgende: een perspectief op de wereld/schepping waarbij het sacrale en het profane, de mensen en de niet-menselijke natuur onderling verbonden zijn. Inheemse kosmologie Kenmerken van een inheemse (sjamanistische) wereldbeschouwing zijn: de schepping omvat alle geschapen dingen, levende (planten, bomen, dieren, mensen) en niet-levende (rotsen, bergen, rivieren, water), de op afstand staande schepper is meestal een vaderfiguur, maar soms ook een moederlijke, verhalen over een watervloed, banden met voorouders meestal langs vrouwelijke lijn, naamgeving als overdracht van macht binnen de familie of stam, orale historie en traditie, land als verankerd centraal gebied, niet als bezit maar als plaats waar je je identiteit kunt bewaren.1 Andere kenmerken zijn: alle dingen in de natuur zijn heilig, de natuur herbergt geesten, in alles wat leeft is een onverklaarbare kracht, de Grote Geest zorgt dat alles in de natuur leeft, groeit, beweegt en verandert, mensen zijn niet de baas in of over de natuur, de natuur geeft mensen voedsel waarvan ze kunnen nemen wat ze nodig hebben voor hun dagdagelijks leven. Orthodoxe kosmologie Voor het orthodoxe theologische denken over de kosmos verwijzen o.a. priester Oleksa en Von Houck naar de christocentrische, godmenselijke kosmologie van de heilige Maximus de Belijder (580-662). In de context van Alaska spreken ze van een praktische kosmologie. Het voert te ver om hier in te gaan op de complexe kosmologie van de heilige Maximus. Maar een lezing in Utrecht uit 2014 door de ‘groene’ patriarch Bartholomeüs van Constantinopel waarin hij zich voor zijn ecologische agenda beroept op de heilige Maximus, geeft wel een aanwijzing. Daarin citeert de patriarch uit de Liturgie van de heilige Jacobus de volgende regels: “De aarde verkondigt de heerschappij van God, de zee kondigt het gezag van de Heer aan en elk materieel en geestelijk schepsel predikt de grootsheid vanGod te allen tijde”. En uit een hymne op het feest van Epifanie haalt hij het volgende aan: “De wateren zijn geheiligd, de aarde is gezegend en de hemelen zijn verlicht …. zodat door de elementen van de schepping en door de engelen en door de mensen en door de zichtbare en onzichtbare dingen Gods heilige naam kan worden verheerlijkt”. De Grote Zegening van het water op Epifanie in januari is daar een exemplarisch voorbeeld van. Orthodoxie gelooft in heilig materialisme, fysieke en zichtbare elementen worden door God gebruikt om met zijn gelovigen te communiceren. Daarom kan een ‘heidense’ spiritualiteit met grote openheid benaderd worden. Dat was ook de visie van de monniken uit Valamo op de eerste Russische-orthodoxe missiepost op het eiland Kodiak in Alaska. Archimandriet Jozef schrijft reeds op het einde van de 18e eeuw vanuit Kodiak aan zijn abt vanhet Valamo-klooster in Rusland dat er ruim bewijs is dat de Heilige Geest actief was onder de inheemse bevolking van Alaska. Deze openheid voor de zgn. ‘heidense’ cultuur behoort het christendom volgens hem te bevestigen: het is een echo van de oudste houding van de kerk tot de samenleving. De oude christelijke heiligen ontkenden het persoonlijk bestaan van oude heidense goden, maar beklemtoonden wel dat de ‘natuurlijke’ krachten die zij ‘personifieerden’ inderdaad heilige realiteiten waren omdiepe eerbied voor te hebben. De natuur is van spiritueel gewicht. De Valamo-monniken op het eiland Kodiak zagen bijv. dat de manier waarop de mannen van de Aleoeten en Aloetiiq volken gingen jagen op ‘bezielde’ zeezoogdieren een heilige realiteit St Michael’s Broederschap met bisschop en priesters, en mannelijke en vrouwelijke gelovigen voor het bisschopshuis in Sitka (rond 1900) (Foto: Drachman Institute). 1 Greer Anne Wenh-In Ng, Salmon and Carp, Bannock and Rice, p. 204-205. In: Off the Menu, Westminster John Knox Press, Louisville, Kentucky, 2007.
RkJQdWJsaXNoZXIy MzgxMzI=