Pokrof 11 dige oudereman, geleerd, en zeer belangstellend naar de christelijke leer. Ook andere hovelingen volgen de gesprekken met aandacht. De Pers zegt dat hij de hanen wil laten doden, omdat ze met hun gekraai ‘s morgens een einde maken aan de gesprekken. De besproken problemen houden hem uit zijn slaap, en hij belooft een bezoek aan Constantinopel. Manuel slaapt uitstekend, in de rustige zekerheid van het geloof. Enige thema’s die aan de orde komen: de vraag of de Septuagint wel of niet een vervalsing is, de onsterfelijkheid van de engelen, de vrije wil van de mens en de vergevingsgezindheid van God. De christelijke bezwaren tegen het vleselijke paradijs bij de islam. De superioriteit van het christendom: ook al behalen de islamieten militaire successen, het wil nog niet zeggen dat hun geloof superieur is. De Pers oppert dat de islam een brug kan zijn tussen jodendom en christendom. En er wordt natuurlijk gediscussieerd over de Drieëenheid en de twee naturen van Christus. Dit soort boeken waren talrijk, en dienden om de superioriteit van het christendom te benadrukken. De Koran wordt zelden letterlijk aangehaald, de islam wordt vaak verkeerd weergegeven, en allerlei verdraaiingen worden in latere geschriften overgenomen. Het model van de gesprekken is de Platoonse dialoog. Zoals men weet begint die met een Socrates die bekent dat hij weinig weet en enige onschuldige vragen stelt; al spoedig voert Socrates het hoogste woord, waarbij zijn opponenten van zojuist vooral beamen wat hij zegt: “Dat geloof ik ook”, “Waar is het wat ge zegt”. Het zal duidelijk zijn dat ook hier de christen het laatste woord heeft. Overigens werden door moslim- schrijvers ook dialogen geschreven, en dan met christenen. Het boek vanManuel heeft een zekere levendigheid. De gesprekken zullen niet letterlijk weergegeven zijn, en dat was ook niet de bedoeling. We krijgen een beeld van het leven bij de sultan, de versnaperingen die de gasten krijgen, de maaltijden. Manuel vond de platte Turkse broden niet lekker - slecht gebakken waren ze. Hij stelt debeschaafde, bij tijdenhumoristischePers tegenover de barbaarse sultan, met zijn agressieve natuur en zijn drinkpartijen, humeurig als hij niet op jacht kan. De Pers heeft alle aandacht voor wat de keizer zegt. Dit toont natuurlijk ook dat de keizer superieur het woord kon voeren, en dat hij met onderscheiding werd behandeld. We komen dan op een mogelijk motief voor dit geschrift. Het politieke leven van Manuel II is een rampzalig verhaal - zijn vele geschriften benadrukken zijn keizerlijke waardigheid. Benedictus XVI en verder In zijn lezing aan de universiteit van Regensburg in 2006 citeerde paus Benedictus XVI uit de 17e dialoog van het boek vanManuel: “Laat mij zien wat Mohammed voor nieuws heeft gebracht en je zult er slechts slechte en onmenselijke dingen vinden, zoals zijn gebod om het geloof dat hij predikte, te verspreiden met het zwaard.” “Geweld is onverenigbaar met het wezen van God en het wezen van de ziel.” Het tumult in de islamitische wereld was groot - terecht uiteraard. Erdogan eiste excuses, fatwa’s werden uitgevaardigd, en meer. Natuurlijk verklaarde de paus dat een en ander uit zijn verband was gehaald, dat hij het zo niet bedoeld had. Zijn lezing ging meer over de plaats van de logos in het geloof, de mogelijkheid het geloof in overeenstemming te brengen met de rede, en dat dit niet het belangrijkste was voor de islam. Overigens hoopte hij op een vruchtbare dialoog. Gedachtenwisselingen tussen christenen en moslims vind je ook op internet. Verademend is het hoe zomaar iemand schrijft: “Mijn man en ik hebben onze kinderen opgevoed als moslims. Dat wil zeggen: we hebben hen laten zien hoe je goed omgaat met elkaar en met de schepping. En mijn man heeft ze leren bidden. Ze hoeven niet te bidden van ons, maar het mag wel.” Dolf Bruinsma Literatuur: Johannes Damascenus &Theodorus Abu Qurra “De eerste christelijke polemiek met de islam”, vertaald en toegelicht door Michiel Op de Coul en Marcel Poorthuis (2011). Uitg. Meinema, reeks Ad Fontes. Byzantijnse munt met op de achterzijde (rechts) keizer Manuel II. Op de voorzijde (links) afbeelding van Christus (Foto: Wikimedia Commons ).
RkJQdWJsaXNoZXIy MzgxMzI=