Jaargang 67 Nummer 2

Pokrof 1 9 in de Heilige Geest. Dit begrip van Traditie voorkomt het verstaan van orthodoxie als een institutie met vaste gewoontes uit het verleden. Actieve metanoia Een nieuwe benadering is noodzakelijk wat betreft de manier waarop de orthodoxen hun orthodoxie begrijpen in relatie tot de rest van de wereld. In mijn boek stel ik voor dat, als de orthodoxen zich tegenwoordig vaak bevinden in een positie van “gereserveerd conservatis- me”, ze hun perspectief zouden moeten verleg- gen naar een “actieve metanoia” (actieve beke- ring, red.) . De situatie van “gereserveerd con- servatisme” ontkent dat er ooit een scheiding was tussen grote gemeenschappen van christe- nen, in plaats daarvan beklemtonend dat de Orthodoxe Kerk werd verlaten door groepen ‘scheurmakers’ of ‘ketters’. Deze opvatting houdt ook in dat alles, inclusief de oorspronke- lijke eenheid, bewaard is gebleven in de Orthodoxe Kerk, omdat eenheid in Christus in feite nooit kan worden gewijzigd. Maar een dergelijke benadering legt de volledige noodzaak en verantwoordelijkheid bij de niet-orthodoxen om actief te proberen de orthodoxie van de Vroege Kerk terug te winnen. Een nieuw werkmodel voor orthodoxie van ‘actieve metanoia’ zoals voorgesteld in mijn boek houdt een verschuiving van standpunt in welke een meer transfor- merende (op verandering gerichte, red.) en berouwvolle benadering van kerkelij- ke eenheid mogelijk maakt. Terwijl nog steeds het uitgangspunt wordt gehand- haafd dat de eenheid van de Kerk een terugkeer naar de geest van de oor- spronkelijke katholieke/universele kerk betekent – dus een terugkeer naar orthodoxie als zuiver christelijk leven in de sacramentele wereld van de kerk –, zou de nieuwe visie een nieuwe reeks principes en modellen kunnen voorstel- len die ik hieronder beschrijf. Het concept reis Ik heb me dus gericht op een beeld van de ‘reis’ dat zowel de realiteit van ortho- doxie als die van oecumene kan beschrij- ven en definiëren. Een traditionele metafoor voor de Vroege Kerk was ‘de Weg’. Het concept van de reis vertolkt de onon- derbroken en bij uitstek dynamische aard van het geloof, zijn karakter als in ontwikkeling en de noodzakelijkerwijs actiegerichte kwaliteit van het christelijke leven. Heel belangrijk is dat de oproep tot de Orthodoxie in de eerste plaats geldt voor de orthodoxen. Het is dus geen oproep die alleen aan de niet-orthodoxen is ge- richt, want dat zou de orthodoxen een vals ver- moeden kunnen geven dat hun eigen oproep tot orthodoxie op de een of andere manier al was vervuld en er geen verdere actie van hen was vereist. Oecumene moet ook worden gezien als een voortdurende reis, een constant aspect van theologie, omdat het doel ervan is en altijd zal zijn om “eenheid te behouden en verdeeldheid tegen te gaan” (Gillian R. Evans, Method in Ecumenical Theology: The Lessons So Far, Cambridge: CUP, 1996, p. 19). Theosis Mijn voorstel is dat de realiteit van orthodoxie moet worden gezien in samenhang met het concept van theosis /vergoddelijking. De roeping van de orthodoxen kan worden gezien als een “voortdurende bekering van de orthodox naar Oecumenisch patriarch Bartholomeos I zet zich onver- moeibaar in voor de oecumene tussen orthodoxen en niet-orthodoxen (Foto: WikimediaCommons)