Jaargang 66 Nummer 4

2 1 Pokrof ontbreekt, of omdat we niet begrijpen wat we moeten doen, reproduceren we alleen de kunst van onze voorouders. [...] Hoe primitief en rudi- mentair onze uitdrukking ook is, het moet gedaan worden vanuit het hart, via de geest en het lichaam, anders weigeren we deel uit te maken van het Lichaam van Christus. Wij probe- ren om het Lichaam van Christus aanwezig te laten zijn in een materiële en culturele context.” Het vinden van een nieuwe taal Mitrovic pleit ervoor oude iconen aandachtig te bestuderen om hun diepgang en de taal die ze spreken te leren kennen. Deze taal moet ons uit- gangspunt zijn omdie zelf op een nieuwe creatie- ve manier te gebruiken. Alleen dan kunnen onze iconen werkelijk theologie in kleur worden. Het is vergelijkbaar met de manier waarop een dich- ter oude woorden op een nieuwe manier ge- bruikt tijdens het schrijven van hymnen. Een icoonschilder zal vandaag de dag een actief christen zijn die midden in de wereld van van- daag zijn boodschap uitdraagt. Het is onmogelijk om authentieke kerkelijke kunst te creëren als we geen dialoog aangaan met hedendaagse kunst. We moeten zowel de taal van middel- eeuwse kunst alsook de taal van hedendaagse kunst leren. Dit is geen artistieke vraag, maar een theologische. Mitrovic zegt: “Een academi- sche en conservatieve beoordeling beschrijft Byzantijnse en Russische middeleeuwse iconen als naïef, maar tijdens een van zijn bezoeken aan Rusland zei de grote Franse schilder Henri Matisse, na het zien van de verzameling oude middeleeuwse iconen: ‘wat een helderheid en met welk een geweldig, sterk gevoel. Jonge mensen heb- ben hier, in hun eigen huis, veel betere modellen van kunst dan in het buitenland. Franse kunstenaars zou- den moeten komen studeren in Rusland: Italië biedt minder op dit gebied’. Dit is de enige manier waar- op de renovatie van middeleeuwse kunst de authentieke beeldtaal van de kerk kan worden, en niet een of ander archeologisch project of museumproject, geproduceerd voor experts of een elite en met een vroom middeleeuws sausje. Tenslotte is er een eenvoudig liturgisch argu- ment: als onze kunst een liturgische dimensie heeft, is het noodzakelijk om elementen van onze eigen wereld naar de kerk te brengen om de wereld en ook onszelf te redden.” Kerkmuren vol met geschilderde verhalen? Mitrovic stelt ook vragen bij de manier waarop kerkmuren vol geschilderd worden met uitbeel- dingen van verhalen uit de Bijbel en van heiligen- levens. Deze statische voorstellingen concurre- renmet films en videogames waar moderne men- sen elke dag mee geconfronteerd worden. Zeker voor een geletterd publiek worden dit dan vaak niet meer dan uitbeeldingen van sprookjes. Hij zegt: “Iconen moeten niet concurreren met films en videogames. Kerkelijke kunst moet iets anders bieden: het eenvoudige, plechtige en sta- tische beeld straalt innerlijke kracht uit. Dit beeld, vol met lagen – op picturaal en theologisch niveau – kan uren worden bekeken. Dit is zo anders dan de rommelige mengelmoes aan infor- matie die de toeschouwers elk moment van hun leven overspoelt. Men merkt dat men een wereld binnengaat die getransformeerd is door Gods genade en liefde. Iconen moeten geweldige kunst zijn, niet omdat iemand groter wil zijn dan een ander, maar omdat alleen grote kunst zoveel boodschappen kan uitdruk- ken in één enkel beeld. Ik ben ervan overtuigd dat het de moeite waard is om hier naar te streven, en ik geloof dat er wonderen gebeuren – zelfs vandaag.” Het kussen van iconen. Zijn studie van de middeleeuwse ico- nen gaven hem nieuwe inzichten over het functioneren van iconen. Hij wijst erop dat de vredeskus in de liturgie, waarbij de gelovigen elkaar omhelsden in de middeleeuwen in onbruik raakte, en zoals ook nu nog, alleen door de priesters aan het altaar wordt gepraktiseerd. Zo ont- stond er een verwijdering tussen Laatste Avondmaal. / / /