Jaargang 66 Nummer 3

Pokrof 2 0 uit de eigen kring. Hij behield wel de eindver- antwoordelijkheid, maar zijn macht werd aan regels gebonden. Voor de benoeming van een nieuwe bisschop stelt een speciale vergadering een lijst op met namen van enkele gewenste kandidaten. De patriarch van Constantinopel kiest daarvan één persoon uit. Deze procedure bleef echter binnen de betrokken patriarcha- ten omstreden. Het seminarie van het bisdom, ‘Saint Serge’, waar prominente en bekende theologen als Berdjaev, Afanasief, Meyendorff en Schme- mann werkten, kreeg een grote uitstraling. Er vond een theologische herbezinning plaats, waarbij men de nadruk legde op het belang van de plaatselijke gemeenschappen en de viering van de eucharistie als centrum van het christe- lijk leven. Men legde vriendschappelijke rela- ties met de andere Westerse kerken en de omringende samenleving. Geleidelijk sloten ook bekeerlingen zich aan en werd de liturgie ook in de plaatselijke talen gevierd. Men bewaarde afstand tot de politiek, zowel tot het communisme als tot het fascisme. Conservatieve Orthodoxe kringen bekritiseren het bisdom wel als ‘te liberaal’ en komen zelfs met beschuldigingen van vrijmetselarij en ket- terij. Maar je kunt misschien beter spreken van herbronning en herontdekking van vergeten tradities. Daarover is natuurlijk altijd discussie mogelijk. OCA en Anthony Bloom Er zijn nog twee andere plaatsen waar gepro- beerd is de traditie van het landelijk concilie van 1917 voort te zetten. De eerste is de Rus- sisch-orthodoxe Kerk in Amerika, met het bekende seminarie Saint Vladimir’s. De latere patriarch Tichon had in Amerika, toen hij daar tussen 1898 en 1904 bisschop was, al een begin gemaakt met hervormingen. Hij liet de liturgie in het Engels vertalen, bevorderde een actiever parochieleven, had een missionaire instelling en legde contacten met andere kerken. Het bis- dom kreeg in 1974 van het patriarchaat Mos- kou een autocefale status, waardoor men zelf- standig kon opereren als Orthodox Church in America (OCA). Pogingen om deze status op te heffen zijn tot nu toe na felle protesten door Moskou weer teruggenomen. De bekende en charismatische metropoliet van het Russisch- orthodoxe bisdom van Londen, Anthony (Bloom) (1975-2003), was ook geïnspireerd door het concilie van 1917/1918. Na zijn dood werden de hervormingen vanuit Moskou terug- gedraaid, wat er na veel problemen toe leidde dat het bisdom in twee delen uiteenviel. Eén deel bleef binnen het patriarchaat Moskou, een ander deel sloot zich aan bij het bisdom ‘Rue Daru’. Moeizaam Het bisdom ‘Rue Daru’ groeide uit tot een rela- tief klein bisdom met ruim honderd parochies. Ruim de helft daarvan ligt in Frankrijk, maar je vindt ze ook in Italië, Spanje, Duitsland, de Benelux en Scandinavië. De relaties met de patriarchaten van Moskou en van Constan- tinopel bleven moeizaam. ‘Moskou’ bleef het exarchaat beschouwen als iets dat eigenlijk van haar was. Het leidde onder andere tot strijd over het bezit van kerkgebouwen, bijvoorbeeld de kathedraal van Nice. Constantinopel heeft in de periode 1966 haar overeenkomst met het exarchaat opgezegd, maar is daar in 1976 weer op terug gekomen. Maar er bleven moeilijkhe- den bestaan. In oktober 2018 besloot patriarch Bartholomeüs plotseling het exarchaat op te heffen. De motieven zijn niet duidelijk. Ik ver- moed dat men net als in Moskou moeite heeft met de minder hiërarchische en meer open bestuursstructuur van het bisdom. Mogelijk is het ook een gebaar naar Moskou, waarmee men een groot conflict heeft over Oekraïne. Je zou het ook als een reorganisatie binnen West- Europa kunnen zien, waarbij Bartholomeüs hoopt dat de parochies van het exarchaat zich gewoon aansluiten bij de plaatselijke Griekse bisdommen. Metropoliet Anthony (Bloom)